پژوهش خبری: استفاده از لوازم آرایشی و بهداشتی به منظور حفظ زیبایی از دیرباز مورد توجه انسان بوده است، اما امروزه مصرف روزافزون این نوع محصولات، صنعت فرآورده­ های آرایشی و بهداشتی را به یکی از پرسودترین و جذاب­ ترین صنایع در دنیا تبدیل کرده است. اگرچه مهم ترین برندهای لوازم آرایشی و بهداشتی متعلق به کشورهای آمریکایی و اروپای غربی است اما بیشترین آمار مصرف به کشورهای اروپای شرقی و پس از آن به خاورمیانه تعلق دارد. در میان کشورهای خاورمیانه نیز ایران پس از عربستان دومین کشور مصرف کننده لوازم آرایشی است که باعث شده ایران یکی از بازارهای اصلی محصولات آرایشی و بهداشتی را به خود اختصاص دهد و شرکت های بزرگ تولید کننده از ایران به عنوان یک بازار هدف استفاده کنند. اما با توجه به سهم عمده­ای که فرآورد­های آرایشی و بهداشتی از بازار دارد، سهم تولیدکنندگان داخلی در این صنعت بسیار ناچیز است و از طرفی، گرایش روزافزون به مصرف این فرآورده­ها در کشور معضل قاچاق و برندهای تقلبی پیش روی فروشندگان و مصرف کنندگان این فرآورده ­ها قرار داده است. در این نوشتار تلاش می ­شود، علاوه بر بررسی سهم ایران از مصرف و واردات فرآورد ­های آرایشی و بهداشتی، عوامل فرهنگی– اجتماعی موثر بر مصرف فرآورده ­های آرایشی و اثرات آن بر سلامت انسان نیز مورد بررسی قرار گیرد.

سهم ایران از بازار مصرف فرآورده ­های آرایشی و بهداشتی

با توجه به اینکه فرآورد ­های آرایشی و بهداشتی سهم عمده­ای از بازار مصرفی دارد، اما تاکنون درخصوص میزان مصرف فرآورده ­های آرایشی و بهداشتی آمار رسمی از سوی مراجع ذی صلاح داخلی ارائه نشده و آمار ارائه شده مربوط به مراکز تحقیقاتی اروپایی است. بنابر گزارش یورومونیتور کل مصرف فرآورده های آرایشی در خاورمیانه در سال 2008 حدود 2/7 میلیارد دلار بوده است که در میان کشورهای منطقه، ایران با 1/ 2 میلیارد دلار با فاصله کمی از عربستان(2/2 میلیارد دلار) و در رده هفتم دنیا قرار دارد.

براساس گزارشی که مرکز تحقیقات بهارات، مستقر در لندن، نیز ارائه کرده است، رشد سالیانه مصرف فرآورده­ های آرایشی در عربستان 11 و در ایران 12 درصد تخمین زده شده است.

با این حال، شاید تنها مرجعی که می توان براساس آن میزان مصرف فرآورده های آرایشی در ایران را تخمین زد متوسط هزینه و درآمد خانوار دانست؛ براساس آمار مرکز آمار، متوسط هزینه سالانه هر خانوار شهری و روستایی به قیمت جاری در سال ٩٠ به ترتیب بیش از ١٣٢میلیون و ٧١٦ هزار ریال و ٨٣ میلیون و ٩٧٣ هزار ریال و برای کل کشور ١١٩ میلیون و ٣٤١ هزار و ٣١ ریال برآورد شده است. با توجه به اینکه متوسط هزینه سالانه هر خانوار شهری و روستایی و کل کشور به قیمت جاری در سال ٩٠ برای خرید لوازم آرایشی به ترتیب سه میلیون و ٢٨٨ هزار ریال و دو میلیون و ٥٨٠ هزار ریال و سه میلیون و ٩٥ هزار ریال برآورد شده، به این ترتیب هر خانواده ایرانی به طور متوسط در سال ٩٠ حدود ٢،٥ درصد از هزینه هایش را صرف خرید فرآورده ­های آرایشی کرده است . رئیس انجمن واردکنندگان آرایشی و بهداشتی و عضو هیات رئیسه مجمع واردات، نیز معتقد است حداقل حدود 15 میلیون نفر مصرف کننده روزانه اقلام آرایشی در ایران هستند. 

در یک نگاه کلی می توان گفت: ایران هفتمین کشور مصرف کننده مواد آرایشی در جهان و دومین کشور در خاورمیانه محسوب می شود اما اغلب محصولات آرایشی موجود در بازار وارداتی هستند. 

 واردات و مافیای قاچاق در صنعت لوازم آرایشی

در حالی که میزان واردات انواع لوازم آرایشی و بهداشتی در سال 93، هفده میلیون و 855 هزار و 218 کیلوگرم به ارزش 118 میلیون و 81 هزار و 99 دلار بوده است، این رقم در شش ماهه اول سال 94 به حدود 9 میلیون و 985 هزار و 677 کیلوگرم به ارزش 59 میلیون و 808 هزار و 490 دلار رسیده است. 

 

از این میزان واردات 53 هزار و 629 کیلوگرم به ارزش 954 هزار و 124 دلار، معادل بیش از دو میلیارد و 700 میلیون تومان به انواع لوازم آرایش لب؛ 155 هزار و 163 کیلوگرم به ارزش بیش از سه میلیون دلار، معادل بیش از 9 میلیارد تومان به انواع لوازم آرایش چشم؛ 647 هزار و 378 کیلوگرم به ارزش 5 میلیون و 451 هزار و 660 دلار، معادل 16 میلیارد تومان به انواع فرآورده­ های آرایش ناخن و دست؛ 78 هزار و 457 کیلوگرم به ارزش 725 هزار و 873 دلار، معادل دو میلیارد و 100 میلیون تومان به انواع پودر آرایشی و بهداشتی و دو میلیون و 363 هزار و 437 کیلوگرم به ارزش بالغ بر 26 میلیون دلار و معادل بیش از 75 میلیارد تومان به دیگر اقلام زیبایی، آرایشی و مراقبت از پوست اختصاص داشته است.

واردات فرآورده ­های آرایش مو نیز شامل بیش از 73 هزار و 629 کیلوگرم «فیکساتور مو» به ارزش 157 هزار و 578 دلار، معادل حدود 457 میلیون تومان و چهار هزار و 59 کیلوگرم «فرآورده فر و بازکردن فر مو» به ارزش حدود 22 هزار دلار یا 61 میلیون تومان و سایر فرآورده­های بهداشتی و آرایشی مو غیر از شامپو به مقدار دو میلیون و 123 هزار و 116 کیلوگرم به ارزش بیش از 31 میلیارد تومان یا 10 میلیون و 745 هزار و 894 دلار می­شود. همچنین در این مدت 4 میلیون و 485 هزار و 973 کیلوگرم شامپو به ارزش بیش از 35 میلیارد تومان یا 12میلیون و 354 هزار و 781 دلار، وارد کشور شده است.