بررسی کاوش در تپه گزوار، کاوش نجات بخشی کانی زیرین و سد کوچری

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، در این بخش از نشست علی اکبر مرادان سرپرست فصل نخست کاوش باستان شناختی تپه گزوار و  علی هژیری گزارش های مربوط به کاوش و مطالعات باستان شناسی خود را ارائه کردند.

علی اکبر مرادان گفت: با توجه به یافته‌ها به نظر می‌رسد تپه گزوار به عنوان یکی از استقرارگاه‌های میان راهی کوچ نشینان شمال به جنوب در عصر‌آهن مورد استفاده قرار گرفته است. 

وی افزود: سفال های سیاه رنگ با نقوش کنده و پرشده با ماده سفید رنگ شباهت نزدیکی به سفال ماورای قفقاز قدیم مانند فرهنگ کورا ارس، یانیق و گودینIV دارد. 

وی با اشاره به اینکه فناوری در ساخت ظروف عیلام میانه همزمان با عصر‌آهن I در دشت خوزستان به کار رفته است، گفت: برخی نیز این گونه سفال‌ها را با سفال‌های به دست آمده از محوطه رودخانه دجله مانند نوزی، شاخص عصر‌آهن I آسیای جنوب غربی یکسان می دانند. 

مرادان افزود: کشف این سفال‌ها در گورستان‌های قم نیز گزارش شده که طبق تاریخ سنجی انجام گرفته به عصر‌آهن I منسوب شده‌اند.

وی ادامه داد: علاوه بر ویژگی‌های ذکر شده از دسته‌های سبدی اینگونه سفال‌ها نیز نباید غافل شد که مشابه سفال‌های فرهنگ سفالی کورگان است.

مرادان گفت: سفال‌های جیلینگی که شاخص دوره اشکانی در ایران هستند، از دیگر نمونه های قابل تاریخ گذاری در آثار مکشوفه از تپه گزوار محسوب می شوند. 

وی با بیان اینکه آثار موجود، دو دوره عصر‌آهن و اشکانی را می‌توان برای تپه گزوار در نظر گرفت گفت: اما برای تاریخ دقیق‌تر نیاز به مدارک بیشتر و همچنین انجام نمونه‌های سالیابی دقیق است.

در این نشست علی هژیری گفت: کاوش ها نشان داد ساختار معماری در تدفین های سکایی - مانایی به نحوی است که زمین تا رسیدن به ساختار طبیعی صخره ای کنده شده و دیواره های قبر به صورت چهارچینه سنگی با سنگ های بزرگ ساخته شده است.

این باستان شناس افزود: بعد از قرار دادن جسد در گور روی آن را با سنگ های حجیم بسیار بزرگ پوشانده و روی آن کپه هایی از سنگ ایجاد می کردند.

هژیری گفت: به نظر می رسد در عصر آهن با وجود معادن سنگ آهن در این منطقه، مردمانی یک جا نشین با کاویدن در معادن به تولید شمش های آهن در کارگاه هایشان می پرداختند.

وی با بیان اینکه ظرفیت بالای معرفی و حفظ در محوطه کانی زیرین افزود: دانشگاه آزاد اسلامی واحد سقز و شهرداری در حال بررسی طرح تبدیل این محوطه تاریخی به سایت موزه هستند. 

کاظم عرب نیز در این نشست با اشاره به کاوش نجات بخشی محوطه های Ku.103 و  Ku.104 سد کوچری-گلپایگان گفت: محوطه Ku.103 با توجه به بقایای اندک معماری و مواد فرهنگی، عمق کم نهشته های فرهنگی و طبیعی، تیپولوژی سفال ها و ...از جمله محوطه های تک دوره ای متعلق به اقوام کوچ رو متکی به معیشت دامداری ارزیابی می شود.

وی افزود: با توجه به نتایج نمونه های پنج گانه سالیابی شده به روش ترمولومینسانس و سبک شناسی سفال های مکشوفه از گورها و محوطه های استقراری؛ محوطه Ku.103 با قدمت هزاره اول پیش از میلاد  به صورت عام و دوران سلوکی و اشکانی به صورت خاص قابل تاریخ گذاری است.

این باستان شناس گفت: با توجه به شواهد باستان شناختی از جمله فرم و جنس سفال ها و مطالعات آزمایشگاهی انجام شده دوره استقراری محوطه Ku.104  قرون اولیه میلادی (اواخر اشکانی، ساسانی و اوایل اسلام) ارزیابی و تدفین یاد شده نیز می تواند متعلق به اواخردوران اسلامی(قرون نهم تا دوازدهم هجری قمری) باشد.

علیرضا عسکری چاوردی  با اشاره به اینکه محوطه تل آجری به صورت تلی از آوار خاک و آجر کم ارتفاع و پست است گفت: این محوطه در فاصله تقریبی 3 و نیم کیلومتری شمال غرب تخت گاه تخت جمشید در محل فیروزی واقع شده است .

وی عمده ترین یافته های فصل سوم کاوش باستان شناسی در این محوطه را قطعات آجری لعاب دار نقش دار اعلام کرد که به تزیینات سازه اصلی بنا تعلق داشت.

به گفته این باستان شناس، این تزئینات به تابلوهای چهار گوشی تعلق دارند که تصویر گاوهای نر و نقش حیوان افسانه ای موشخوشو را همانند تزیینات دروازه ایشتار نمایش می دادند.

عسکری چاوردی افزود: مدارک مکشوفه از محوطه تل آجری تا به امروز نشان می دهد در این محوطه بنای دروازه ای وجود داشته که به صورت خاص با دروازه ایشتار در دوره بابل نو در بابل شباهت دارد.

چاوردی گفت: تمام شواهد باستان شناسی در این مجموعه اعم از سبک معماری، بن مایه های حیوانی و گیاهی بکار رفته در تزئین نمای دیوارها و خطوط بابلی و ایلامی در آجرهای لعابدار نشان می دهد که این بنا در آغاز دوره هخامنشی و پیش از ساخت تختگاه تخت جمشید بنا شده است.