گزارش مکتوب ... یلدا در کویر

 به گزارش خبرگزاری صدا و سیما ،جشن شب یلدا در استان سمنان با آداب و آیین خاصی برگزار می‌شود،  شادمانی، گردهمایی خانوادگی و خوردن میوه‌هایی همچون هندوانه، انار و خشکبار از آیین‌های ویژه جشن شب یلدا است .
کویر‌نشینان استان سمنان  شب چله را "یلدان یلدان" می‌گویند و برای آن شعری بدین مضمون می‌خوانند:

شب یلدا درازه وای بر من/ پری در خواب نازه وای برمن

تو بیدارش نکن مرغ سحر خیز/ عزیزم جان گذاره وای بر من
در بسیاری از نقاط کویر، اهالی در این شب پس از خوردن میوه و تنقلات گل یا پوچ یا نخود بازی می‌کنند، مرسوم است که بزرگان خانواده یا فامیل در این شب حکایات شیرین از سر گذشت ایل، طایفه یا روستا را برای حاضرین تعریف کرده و نکته‌های پندآموز در این شرح به نسل جوان انتقال می‌یابد.
 

از آداب و رسوم کویرنشینان استان سمنان در شب چله  شاهنامه خوانی و بازی های محلی نشستنی است
رسم شاهنامه خوانی همچنان در روستای افتر سمنان پابرجاست و بزرگ خاندان در شب چله برای مهمانان شاهنامه می خواند و با  نواختن نی همراه با زمزمه ترانه‌ها و ادبیات محلی و بازی‌های محلی دور کرسی ، و خوردن آش دوغ فامیل را در در بلندترین شب سال در کنار یکدیگر نگه می دارد .

 

"چله‌نشینی"

چله‌نشینی یا جمع شدن اعضای خانواده به دور هم در شب یلدا و خوردن آجیل مخصوص، برگه زرد‌آلو، انجیر خشک و انگور ، مویز، توت خشک، نقل، سنجد، کشمش، بادام، هسته زرد‌آلو، تخم کدو، تخم هندوانه، کِنو کُنجی(شاهدانه)حلوای سیاه، شیره انگور، شیره توت، لبو پخته، مغز گردو، حلوا کنجد، حلوای آریشه، حلوای سیاه، هندوانه، خربزه، شلقم، انار، به، سیب و شیرینی که هر یک نمادی به نشانه برکت، تندرستی، فراوانی و شادکامی بشمار می‌روند، از آیین‌های مردم استان در شب چله است و از جمله غذاهای این شب نیز "ته چین اسفناج" و "خورش فسنجان" است، همچنین بیدار ماندن تا پاسی از شب از جمله آداب و رسوم شب یلدا در این منطقه است.

 

"چله‌کُشی"

در بسیاری از روستاهای استان سمنان مرسوم است که دامداران در شب چله گوسفند پرواری را تحت عنوان "چله کُشی" قربانی کرده و گوشت آن را قرمه می‌کنند. از این گوشت که در شکمبه حیوان ذخیره می‌شود، برای تهیه غذا در فصل سرد سال بهره می‌برند.
برخی بنا بر باوری کهن خوردن چهل نوع میوه را در این شب توصیه کرده و به منظور رفع گرمی در فصل تابستان خوردن هندوانه را لازم می‌شمارند. اهالی روستای "بادله کوه" از توابع دامغان نیز به این شب "شب الله" می‌گویند.
سمنانی‌ها نیز هندوانه را در این شب به نیت خنکی و رفع تشنگی در فصل تابستان خورده و زنان برای شام سبزی پلو می‌پزند. شیرینی‌هایی که برای این شب تهیه می‌شود، پشت و پشمک نام دارد.


"چله کَلان"

اهالی منطقه کالپوش شب اول زمستان را شب آغاز چله‌کَلان(چله بزرگ) می‌نامند، در "روستای نام نیک" در منطقه کالپوش خواندن دو رکعت نماز در شب چله و حاجت طلبی از خداوند متعال مرسوم است.
اهالی بیارجمند بر این باورند که باید در این شب حتماً هندوانه بخورند تا گرمای تابستان سال بعد اذیتشان نکند. اهالی روستای فرومد نیز بر این باورند که اگر در این شب هندوانه نخورند به بدن آنها شپش می‌افتد. دهملایی‌ها، در این شب پس از خوردن میوه و تنقلات، گل یا پوچ و نخودبازی می‌کنند.
در شهر کوهستانی مجن مردم با خوردن تنقلات مانند قیسی، برگه زردآلو و تخمه کدو این شب را به نیکی پاس می‌دارند و مادربزرگ‌ها قصه‌ها، حکایات و افسانه‌های قدیمی را برای کودکان تعریف می‌کنند.
در روستاهای ری‌آباد و فرومد شهرستان میامی افراد مسن خانواده از خاطرات گذشته برای سایرین تعریف کرده و گاهی نقل و حدیثی نیز اگر به خاطر داشته باشند، بیان می‌کنند و بدین ترتیب بلندترین شب سال را به پایان می‌رسانند. 
بارش برف، زیبایی و دلچسبی شب یلدا را برای اهالی نقاط مختلف استان سمنان دوچندان می‌کند، چرا که در صورت بارش برف، خوردن مخلوط برف و شیره(شیره انگور) نیز به بلندی شب یلدا حلاوتی دوچندان می‌بخشد.

 

طلب برآورده شدن حاجات در کنار دعا برای عاقبت به خیری فرزندان از جمله زیباترین آداب شب یلدا در کنار صله رحم و دیدار اعضاء خانواده و فامیل است.

ریش سفیدان قوم و طایفه از چنین مناسبتی برای رفع کدورت و سرآغاز پیوند و وصلتی نیکو به درستی بهره می‌برند و در مقابل کودکان و جوانان نیز طول عمر و سلامتی آنان را از درگاه ایزد متعال مسئلت دارند.