ضریب نفوذ اینترنت و کاهش شکاف دیجیتال

پژوهش خبری صدا وسیما: ايران نخستین کشوري در خاورميانه بود که به شبکه جهاني اينترنت پيوست. یکی از شاخص­ های مهم جهانی در حوزه فناوری اطلاعات که برای رتبه ­بندی کشورها مورد استفاده قرار می ­گیرد میزان ضریب نفوذ اینترنت در آن کشور است. این ضریب برابراست با مجموع کاربران اینترنت در کشور، بخش بر جمعیت کل کشور که بیانگر درصد کاربران اینترنت در یک کشور نسبت به کل جمعیت آن کشور است از سال 1372 تاکنون ضريب نفوذ اينترنت در ايران تغييرات بسيار زيادي داشته است که در حال حاضر به حدود 70 درصد رسيده است. مهمترین مسائل در پرکردن شکاف دیجیتالی توجه به سواد و بالا بردن سطح علمی افراد، توزیع صحیح دسترسی به اینترنت، ایجاد شرایطی برای دسترسی همه مردم به تکنولوژی و فناوری است. در این گزارش سعی شده است به صورت اجمالی پدیدآمدن اینترنت در جهان و ایران تشریح شود و ضریب نفوذ اینترنت و گسترش زیرساخت­های فضای مجازی در ایران مورد بررسی قرار گیرد و کاهش شکاف ديجيتال در جامعه ايراني بررسي شود.

 تاریخچه

از زمانی که وینتون جی. سرف[1] از پدیده جدیدی در دنیای اطلاعات با عنوان «اینترنت» پرده برداشت 50 سال می­گذرد و شاید بتوان گفت این پدیده بیش از تمام فناوری ­های دیگر در جهان و از جمله ایران توانسته در لایه‌های گوناگون خرد و کلان زندگی اجتماعی وارد شود و تاثیرات عمیق و پایداری بر چگونگی زندگی جوامع داشته باشدو در این مدت تاثیرات بی‎چون و چرا و کامل اینترنت بر سبک‌های زندگی مردم روز به روز ابعاد جدیدتری به خود می ­گیرد به نحوی که پدیده اینترنت امروزه به صورت یکی از نمادهای فرهنگ جهانی درآمده و همه جمعیت‌ها در سراسر جوامع تحت تاثیر این فناوری منحصر به فرد روزگار می­ گذرانند.

تولد اینترنت در سال 1968 در وزارت دفاع آمریکا و در بستر جنگ سرد و براساس طرح وینتون سرف شکل گرفت که چند کامپیوتر نظامی با استانداردهای آن زمان دنیا به‎هم متصل شود تا در صورت وقوع جنگ اتمی بین آمریکا و شوروی سابق، این کامپیوترها بتوانند کماکان اطلاعات نظامی را به یکدیگر ارسال کنند اما تاریخ تولد رسمی اینترنت از سوی سازمان­های معتبر جهانی اول سپتامبر 1969 اعلام شده است.

با این حال فراگیری اینترنت و بلوغ آن برای ارتباط و گفتمان میان جوامع، به بعد از اختراع وب توسط «تیم برنزلی» برمی‎گردد که مردم دنیا توانستند اطلاعات و مطالب گوناگون را به مشارکت درآورند.

هدف از تاسیس وب، پژوهش و آزمایش برای پیدا کردن روشی بود که بتوان از طریق خطوط تلفنی، کامپیوترها را به هم مرتبط کرد به طوری که چندین کاربر بتوانند از یک خط ارتباطی مشترک استفاده کنند. یعنی در اصل شبکه­ ای بسازند که در آن اطلاعات به صورت اتوماتیک بین مبدا و مقصد حتی در صورت از بین رفتن بخشی از مسیرها جابه‌جا و منتقل شوند. این تکنولوژی در رابطه با همکاری با مراکز تحقیقاتی دانشگاه­های معتبر امریکا ابداع شد که در اولین پروژه 4 کامپیوتر واقع در چهار دانشگاه آمریکا به‎هم وصل شدند.

اما داستان پیدایش اینترنت به اینجا ختم نمی­شود و افراد دیگری نیز در تشکیل این پدیده قرن، سهم داشتند و هریک سنگی بر پایه و سنگ­ های قبلی این بنا گذاشتند تا اینترنت امروزی تحولات شگرفی را در زندگی بشر داشته باشد. از آن جمله می­توان از اقدامات «پل باران» برای تشکیل و تکامل اینترنت نام برد که پایه کار اینترنت امروزی را شکل داد.

وی معتقد بود که اطلاعات و داده‌ها به صورت قطعات و بسته‌های کوچکتری تقسیم و هر بسته با آدرسی که به آن اختصاص داده می‌شود به مقصد خاص خود فرستاده می‌شود. به این ترتیب بسته‌ها مانند نامه‌های پستی می‌توانند از هر مسیری به مقصد برسند. زیرا آنها شامل آدرس فرستنده و گیرنده هستند و در مقصد بسته‌ها مجدداً یک‎پارچه می‌شوند و به صورت اطلاعات کامل درمی‌آیند.

دانشمندی دیگر به نام «تیلور» نیز موفق شد دو کامپیوتر را در شرق و غرب آمریکا به هم متصل کند. با این اتصال انقلابی در نحوه صدور اطلاعات در دنیای ارتباطات رخ داد که نتیجه آن را امروز همگی شاهد هستیم که این شبکه به بسته‌هایی از اطلاعات که به وسیله کامپیوترهای مختلف ارسال می‌شدند، اتکا داشت.

«رِی تامیلسون» نیز از دیگر افرادی بود که اختراع ای‎میل - پست الکترونیکی - به وی نسبت داده شده است.

اوایل سال 1990 رشد استفاده از اینترنت به صورت تصاعدی در دنیا افزایش یافت که یکی از علل آن را می­توان در ایجاد ابزار و موتورهای جستجو تحت تاثیر «word wide web» اعلام کرد. با آنکه اینترنت از ابتدا طوری بود که مبادله اطلاعات برای تازه‎واردان بسیار ساده باشد اما بزرگترین جهش در وب سال 1993 با عرضه نخستین برنامه مرورگر وب گرافیکی «موزاییک» به وجود آمد که این نرم ­افزار محصول تلاش دانشجویان و استادان بخش «مرکز ملی کاربردهای ابرکامپیوتر» در دانشگاه ایلینویز آمریکا بود.

این نرم ­افزار امکانات اشاره و کلیک به وسیله موس را فراهم کرد و کاربران می‌توانستند صفحات وب یا مجموعه‌ای از متن و گرافیک را کنار هم بگذارند تا بتوانند آنها را روی اینترنت ببینند.

صفحات وب هر روز متولد می‌شدند و اواسط سال 1994 سه میلیون کامپیوتر در دنیا به اینترنت وصل شدند اما طبق آمارهای ارائه شده 51 درصد کاربران فعلی اینترنت در دنیا بعد از سال 1995 وارد این محیط شده‌اند.

رشد روزافزون اینترنت و ساده‎تر شدن استفاده آن همچنان ادامه یافت به نحوی که هم اکنون میلیون‌ها انسانی که از اینترنت استفاده می‌کنند نیازی ندارند که نکات فنی اینترنت را بدانند و اینترنت در نظر بیشتر کاربران منبع سرگرمی اطلاعات است.

متن کامل این مطلب در اینجا قابل دریافت است.

پژوهش خبری // زهرا فرخی