ژاپن و تنگناهای استراتژیک

به گزارش سرويس بين الملل خبرگزاري صدا و سيما ،کشور ژاپن با سابقه تاریخی، سیاسی و اقتصادی از دست کم دو قرن گذشته یعنی از اوایل دوره میجی در 1868تاکنون، روندهای مهمی از رشد سیاسی و تقویت امنیت ملی را پشت سر گذاشته است. اما رخدادهای پیچیده اي همچون جنگ هاي جهاني دوم و سپس اشغال ژاپن، باعث شد تا برخي چالش های امنیت ملی برای این کشور شاید با کمی دگردیسی ، تا امروز وجود داشته باشد.
در حال حاضر اصلی ترین تنگناهای امنیت و دفاع ملی ژاپن عبارتند از:
1-مختصات جغرافیای طبیعی و سرزمینی.
مجمع‌الجزایر ژاپن، در اقیانوس آرام و آسیای شرقی واقع است.سراسر مرزهای ژاپن آبی و در همسایگی با مرزهای آبی کشورهای کره شمالی ،کره جنوبی ،روسیه و چین قرار دارد. این شرایط ضریب آسیب پذیری سرزمینی و دفاعی آن کشور را بیشتر کرده است.

2-نگرانی های امنیت ژئوپلتیک.
پس از جنگ جهانی دوم و بر اساس پیمان امنیتی واشنگتن و توکیو، مسئولیت تامین امنیت ژاپن بر عهده آمریکا است.
همکاری نظامی، تعهد به حمایت از ژاپن در برابر هر گونه حمله خارجی، حمایت از منافع ژاپن در برابر اختلافات با پیرامون و نیز همکاری دو جانبه دفاعی چهار موضوع مهم درچارچوب پیمان امنیتی آمریکا و ژاپن است.
با این وجود اکنون نسل جدید سیاستمداران و افکار عمومی ژاپن که گرایشات محافظه کاری و لیبرال دارند ، خواهان خود اتکایی امنیتی هستند. استدلال آنها آنست که با توجه به اختلافات ارضی و مرزی این کشور با چین و ادعای تهدید آمیز بودن کره شمالی، فرصت مناسب برای توکیو فراهم شده تا به سمت داشتن ارتش حرکت کند.
با این وجود تحقق این هدف مستلزم اصلاح قانون اساسی ژاپن است و شینزو آبه نخست وزیر این کشور قرار است در سال 2020 آن را اصلاح کند.آبه در صدد است از تسلط کامل آمریکا بر ژاپن بکاهد و با تقویت قدرت نظامی جایگاه این کشور را در صحنه جهانی تقویت کند.
این درحالی است که راهبرد آمریکا در شرق آسیا، محاصره همه جانبه چین است که می تواند ژاپن نیز در این برنامه نقش آفرینی کند.
بر اساس معادلات استراتژیک در شرق آسیا و نیز روند گفتگوهای واشنگتن و پیونگ یانگ، ژاپن و کره جنوبی همچنان دو بال راهبردی آمریکا در شرق آسیا هستند و واشنگتن از این کشورها برای پیشبرد اهداف خود استفاده می کند.
برای مثال سال گذشته نخستین واحد تفنگداران دریایی خود متشکل از ۱۵۰۰ نیرو را فعال کرد تا عهده‌دار حراست از جزایر مورد مناقشه با چین شوند که در امتداد دریای چین شرقی گسترده شده‌اند.
در عین حال وزارت دفاع ژاپن در اواخر 2017 اعلام کرد:"با توجه به شرایط امنیتی-دفاعی دشواری که پیش رو داریم،دفاع از جزایرمان به امری حیاتی تبدیل شده است."
""به باور برخی کارشناسان،درچارچوب تلاش ژاپن برای دوری گزیدن از منشور صلح تعیین شده در قانون اساسی این کشور،در حال حاضر ایجاد واحد تفنگداران دریایی آن کشور را می‌توان تهدیدی برای همسایگان قلمداد کرد.
این واحد با در اختیار داشتن ناوهای حمل بالگرد، کشتی‌های آبی خاکی، بالگردهای ترابری و خودروهای تهاجمی در راستای رقابت با چین و دسترسی آزادانه به بخش غربی اقیانوس آرام طراحی شده است.""
(https://ir.sputniknews.com/world/201804073458101-%DA)

3-نداشتن ارتش متعارف
مطابق قانون اساسی ژاپن که آمریکایی ها در اواخر دهه 1940 برای آن کشور تهیه و تدوین کردند،ژاپن بر اساس بند 9 آن، با هدف پاسداشت صلح، از داشتن یک ارتش متعارف، محروم بوده و به جای آن نیروی دفاع ملی داخلی در آن کشور تشکیل شد.
اما امروز ژاپن پنجمین بودجه دفاعی جهان را دارد.
برای مثال با توجه به تهدیدات فزاینده چین، ژاپن از 2019، برای خرید جنگنده های اف- 35 و ناو هواپیما بر سرمایه گذاری می کند.
هرچند بسیاری از محافل سیاسی این تصمیم دولت را رویکرد نظامی گرایی قلمداد می دانند که می تواند تا سال 2020 این کشور را صاحب ارتش قدرتمند کند.
ماه گذشته بسیاری از رسانه ها اعلام کردند ژاپن بودجه دفاعی خود را طی پنج سال آینده افزایش می دهد.
طبق دو سند دولتی که شینزو آبه نخست وزیر ژاپن اخیرا تایید کرد ژاپن با افزایش بودجه دفاعی خود روند خرید جنگنده، موشک های دور برد و دیگر تجهیزات نظامی را تسریع خواهد کرد.
از سوی دیگر توکیو قصد دارد در پنج سال آینده224.7 میلیارد دلار در حوزه تجهیزات نظامی با هدف حمایت از نیروهای آمریکایی در غرب اقیانوس آرام در برابر نفوذ فزاینده چین و تجدید حیات روسیه هزینه کند.
طبق یکی از اسناد دولتی، ژاپن قصد دارد 45 فروند جنگنده اف 35 دیگر طی پنج سال آینده از شرکت لاکهید مارتین آمریکا خریداری کند. ژاپن پیش از این نیز 42 جنگنده دیگر سفارش داده بود که در یکی از کارخانه های صنایع سنگین میتسوبیشی مونتاژ شد.
اما هجده فروند جنگنده F-35B که دولت ژاپن قرار است به زودی خریداری کند به دریای چین جنوبی که جزایر آن مورد مناقشه است، اعزام خواهد شد.
مي توان گفت نوعی جنگ سرد در شرق دور به ویژه در مقابل توانمندی های چین، در حال شکل گیری است.
با این وجود تبدیل ژاپن به یک قدرت نظامی و حضور در ائتلاف های آمریکا با استرالیا،کره جنوبی و حتی هند، در زمره راهبرد واشنگتن در منطقه محسوب می شود. چرا که یکی از اهداف آمریکا ، کند کردن چرخه رشد اقتصادی چین از طریق تقویت همگرایی های منطقه ای است.
به موازات این تحرکات، دولت ژاپن می کوشد درچارچوب محافظه کاری تجاری و با هدف تقویت امنیت منطقه، روابط خود را با چین توسعه دهد. سفر اخیر شینرو آبه نخست وزیر ژاپن به چین نیز در همین راستا قابل ملاحظه است.

کشورگشایی ژاپنی ها !
به دليل روحیه سنتی کشورگشائی ژاپن در گذشته،امروز هم کشورهای منطقه نگران هستند که برخورداری ژاپن از ارتش مستقل، مجدد این کشور را به سوی سنت کشورگشائی سوق دهد. این درحالی است دولت که ژاپن همواره اعلام کرده در نظر دارد بر اساس احترام متقابل با آمریکا و کشورهای منطقه دایره همکاری ها و تعاملات دو یا چند جانبه را گسترش دهد.کارشناسان می گویند در ژاپن ملی گرائی در حال رشد است تا شايد هویت مستقل از آمریکا پیدا کند.
حوزه شرق آسیا،یکی از شاخص ترین مناطق در باز آفرینی جنگ سرد به شمار می رود. در چارچوب روابط منطقه ای، خطرات ناشی از نظامی گری چین ،تداخل منافع ژئوپلتیک و خرید های تسلیحاتی فزاینده از سوی برخی کشورهای منطقه آنهم در محیطی که کره شمالی و روسیه و چین حضور دارند، به تدریج روحیه نظامی گرایانه ژاپنی ها را تقویت کرده و در عمل آن کشور را وارد چرخه رقابت های استراتژیک کرده است.
به هر حال ارتش فعلی ژاپن ارتش دفاع از خود است اما از نظر تجهیزاتی که در اختیار دارد یکی از قدرتمندترین ارتش های جهان است.

4-ضربه پذیری اقتصاد ژاپن از ناحيه آمريکا
احتمال ضربه پذیری سازوکار اقتصاد ژاپن در روند التهابات دفاعی و امنیتی منطقه،باعث شده تا ژاپن به عنوان یکی از قدرت‌های اصلی اقتصادیِ جهان و سومین اقتصاد بزرگ جهان از نظر تولید ناخالص داخلی، مطرح بشود.
کشور ژاپن عضو جی۴، جی۸ و APEC است. حال آنکه نزدیکی و در هم تنیدگی اقتصاد و تجارت ژاپن و آمریکا به خصوص از دهه1960 به بعد، پیمانهای استراتژیک بعدی را نیز رقم زد.
با اين وجود و به احتمال زياد هرگونه چالش تجاري توکيو و واشنگتن، مي تواند اقتصاد ژاپن را تحت تاثير قرار دهد. شايد هم اين تصور را بازسازي کند که امروز متحدان واشنگتن نظیر ژاپن درباره پایدار بودن رهبری آمریکا و منطق وابستگی شدید به یک قدرت غالب، ابراز تردید می کنند.
در رابطه با نوع همکاري با کشورهاي اروپايي، مي توان گفت، بحران مالی اروپا، در یک دهه گذشته باعث انشقاق در بازارهای مالی آن و کاهش سطح تجارت با ديگر قدرت هاي جهاني شد و حتي تردیدهایی درباره تداوم پروژه اروپا نيز ایجاد کرد. ژاپن نیز در دوره بعد از جنگ عمدا مانع از آن شد که "ین" نقشی بین المللی داشته باشد تا از این طریق سرمایه داخلی تنها برای اهداف داخلی به کار رود و نرخ تبادل نیز قابل مدیریت کردن باشد. مشارکت هاي اقتصادي و تجارت فن آوري ميان ژاپن و اتحاديه اروپا، تاکنون کمترين ريسک را داشته است.
در سوي ديگر امروز سازوکار اقتصاد ژاپن براي چين يک تهديد علني به شمار مي رود. چرا که بالاترين نرخ سرمايه گذاري در چين، متعلق به سرمايه داران دولتي و خصوصي ژاپن است.اما طي سال هاي اخير بيش از توکيو، پکن نگران کاهش نرخ رشد اقتصادي خود بوده چرا که سطح آسيب پذيري اقتصاد داخلي چين به دليل وابستگي به سرمايه هاي خارجي بيشتر از دهه گذشته شده است .
""اخیرا نیز مشکلات اقتصادی ژاپن و رقابت با چین مانع از هرگونه نقش واقعی برای ین شده است به گونه ای که تنها 4 ممیز 5 دهم درصد ذخایر بین المللی به ین است.
در مقابل مقامات چینی یک هدف آشکار دارند تا نقش واحد پول خود را در تجارت و نیز امور مالی جهانی و صندوق های حاکمیتی افزایش دهند.""
/https://nationalinterest.org/feature/future-dollar%E2%80%94and-its-role-financial-diplomacy-38812
================================
نويسنده: محمد حسيني پور - پژوهشگر سياست استراتژيک .
.