سازوکار مالی جدید اروپا برای تجارت با ایران؛ لازم اما ناکافی

بلاخره بعد از 8 ماه تعلل و محافظه کاری،  سه کشور اروپایی آلمان، فرانسه و انگلیس دست بکار شدند و به عنوان جبران بخشی از تعهدات خود در قبال برجام، سازوکار مالی جدید موسوم به اینستکس را برای تجارت با ایران تعبیه کردند.این سازوکار بر اساس نوعی تقسیم کار بین این سه کشور صورت گرفته چنانکه در فرانسه ثبت شده، یک بانکدار آلمانی هدایت آن را بر عهده دارد، و سه کشور اروپایی امضاکننده توافق هسته ای ایران سهامدار آن هستند. این سازوکار، نخست برای تجارت اقلامی همچون دارو، مواد غذایی و تجهیزات پزشکی استفاده می شود و همچنین احتمال می رود تنها شرکت های کوچک را جذب کند نه شرکت های بزرگی را که تا حد چشمگیری با بازارهای آمریکا تماس دارند.
با وجود محدودیت های تجاری که اینستکس در مراوده با ایران اعمال می کند اما این ساز وکار جدید با توجه به اینکه در نوع خود بدیلی برای دلار محسوب می شود و امکان الگوبرداری از آن در موارد دیگر نیز وجود دارد از این رو ضربه ای نیز به سلطه دلار وارد می کند و در بلندمدت ایجاد یک چنین سازوکاری می تواند به ضرر امریکا تمام شود.

در مقابل، ایجاد این سازوکار بیش از آنکه به نفع ایران باشد به نفع طراحان و مجریان این سازوکار هم هست که به شدت با مشکلات و چالش های اقتصادی مواجه هستند واز سوی راستگرایان حاکم بر دولت ترامپ به اروپای پیر تعبیر می شوند که باید از صحنه معادلات کنار زده شوند.
از این منظر تحرکات جدید سه کشور اروپایی در صورتی که به نتیجه برسد تا حدودی می تواند اعتماد را به اتحادیه اروپا بازگرداند.  علیرغم اینکه راستگرایان امریکایی بعد از فروپاشی نظام دو قطبی و بخصوص بعد از واقعه 11 سپتامبر سال 2001 کمر همت به نابودی و فروپاشی اتحادیه اروپا بسته اند و در این راه از هیچ تلاشی  دریغ نکرده اند اما تاکنون اتحادیه اروپا در برابر این تلاش های ویرانگرایانه اقدام قاطع و درخور از خود نشان نداده  ومتاسفانه به گونه ای عمل کرده که تعبیر"اروپای پیر" نو محافظه کاران امریکایی را به واقعیت نزدیکتر کرده است. 
با اینحال گامی که به تازگی از سوی سه کشور اروپایی برداشته شده  درصورتی که از سوی دیگرکشورهای اروپایی همراهی شود می تواند سدی را در برابر یکجانبه گرایی امریکا ایجاد کند و در عین حال آزمونی برای دیگر اعضای اتحادیه اروپا بخصوص در بخش شرقی و به اصطلاح جوان اروپا محسوب می شود که تعهد خود را به حفظ همگرایی اتحادیه اروپا و مقابله با تلاش های واگرایانه و ویرانگرا نه راستگرایان حاکم بر دولت ترامپ نشان دهند. 
اما آنچه که به طرف ایرانی مربوط می شود این است که گامی که برداشته شده به هیچ وجه کافی نیست و تنها زمانی می تواند ارزشمند باشد که با برداشتن گام های دیگر تکمیل شود و بی تردید انتظارات ایران به عنوان کشوری که در داخل توسعه همه جانبه را در دستور کار قرار داده ودر خارج قدرت منطقه ای را تجربه می کند به مراتب بیش از دسترسی صرف به مواد غذایی و تجهیزات دارویی است(هرچند که آنها نیز در جای خود حائز اهمیت است ) و ایجاد یک چنین محدودیت هایی  جفای دیگر در حق مردم ایران است که نوعی هم آوایی با تحریم های تحمیلی امریکا نیز محسوب می شود.  
----------------------------
احمد کاظم زاده