بیانیه همایش سلامت محصولات کشاورزی و غذایی

میزگردی با شرکت سخنرانان و افراد حاضر در جلسه، تشکیل شد. بیانیه زیر جمع بندی نظر‌های ارائه شده در سخنرانی‌ها و میزگرد یاد شده است:
۱- بر سلامت غذا که یکی از مولفه‌های امنیت غذایی است و امنیت غذایی به معنی اطمینان از دسترسی فیزیکی و اقتصادی همه مردم به غذای کافی، مغذی و سالم در تمام اوقات سال برای داشتن فعالیت و زندگی سالم است، تاکید شد. توجه به شاخص‌های ارزیابی ایمنی غذایی شامل ارزیابی آلودگی‌های زیستی، فیزیکی و شیمیایی (آفت‌کش‌ها و داروها)، آلودگی به فلزات سنگین، ترکیبات موجود در پلیمری‌های بسته بندی، قارچ‌ها و سم‌های تولیدی آن‌ها و بقایای حشره‌ها و جانوران زیانبار، هورمون‌ها، مواد افزودنی غیر مجاز و شیوه دفع آلودگی‌ها و ضایعات و روش‌های نگهداری مواد غذایی بسیار ضروری دانسته شد.

۲- نقش مهم مواد غذایی در سلامت افراد جامعه که قسمت مهمی از پیشگیری از بیماری‌های غیر واگیردار مانند دیابت، بیماری‌های قلبی- عروقی، سرطان‌ها و ... را در بر می‌گیرد، پر اهمیت تشخیص داده شد. برای تامین شرایط حفظ سلامت، نیاز به هوای پاک، آب سالم، غذای سالم، کافی و متناسب با نیاز‌های بدن، شرایط محیطی سالم و رفع نیاز‌های روانی و سلامت اجتماعی افراد است. در این باره لازم است مسئولان مربوط به این بخش از نیاز جامعه که تامین شرایط لازم برای حفظ سلامت انسان‌ها است، توجه بیشتری مبذول داشته و بودجه و امکانات بیشتری در نظر بگیرند.

۳- سلامت و کیفیت نان به عنوان اصلی‌ترین ماده غذایی و تامین کننده درصد زیادی از نیاز‌های تغذیه‌ای بدن افراد جامعه دستخوش دشواری‌هایی است. برای رفع این دشواری‌ها ضرورت دارد از زمان کاشت گندم تا مصرف نان در سفره ها، اقدام‌های لازم صورت گیرد. همچنین ضرورت دارد وزارت جهاد کشاورزی بر مراحل تولید گندم در مزرعه و نیز استفاده صحیح از کود غیر آلوده به فلز‌های سنگین مانند کادمیوم و خاک‌ها و آب‌های آلوده و استفاده ناصحیح از سم‌ها، نظارت جدی داشته باشد. همچنین کیفیت آرد‌های تولیدی نیز نامشخص است و نظارت و کنترل کافی بر نانوایی‌ها وجود ندارد در حدی که برخی از آن‌ها از جوش شیرین و بلانکیت و یا جوهر قند در خمیر استفاده می‌کنند. به طور کلی وضعیت تولید نان کشور ساماندهی مطلوبی ندارد و ضرورت دارد برای سلامت تغذیه جامعه و به ویژه مردم کم درآمد که بیشترین نیازشان از نان تامین می‌شود از طرف مسئولان برنامه ریزی بهتری صورت گیرد.

۴- باید نظارت بیشتری بر تولید و واردات برنج به عنوان دومین ماده غذایی اصلی جامعه وجود داشته باشد. از آنجا که برنج نسبت به سایر غلات، فلز‌های سنگین و از جمله آرسنیک بیشتر جذب می‌کند، ضرورت دارد بر تولید‌های داخلی و به ویژه برنج‌های خارجی که از کشور‌های هند، پاکستان و ... وارد می‌شوند، کنترل بیشتری از نظر این فلز‌ها و آفلاتوکسین صورت گیرد.

۵- سلامت انواع میوه و سبزی کشور نیز به دلیل‌های مختلف پر اهمیت است. استفاده از پساب در برخی از مزرعه-ها، استفاده غیرعلمی از سم‌های مبارزه با آفات و بیماری‌ها و به کار بردن کود‌های شیمیایی بیش از حد، موجب شده که برخی از این محصول‌ها، دارای باقیمانده سم‌ها و ترکیباتی مانند نیترات بیش از حد مجاز باشند. ضرورت دارد نظارت و کنترل بیشتر و به ویژه در درجه بندی محصول‌ها از نظر سلامت، صورت گیرد.

۶- مصرف غذا‌های خارجی زیانبار که به نام "سریع آماده یا فست فود" در رستوران‌ها ارائه می‌شوند و در خیلی از موارد در تهیه آن‌ها رعایت استفاده از نوع روغن مناسب نشده و یا در فراوری رعایت کیفیت روغن‌ها را نمی‌کنند، محدود شود و تولید و ترویج و توسعه غذا‌های مشابه بومی که دارای کیفیت مطلوبی بوده و عناصر زیان آور و آلودگی‌های مواد غذایی را ندارند، ترغیب و تشویق شوند.

۷- استاندارد‌های مصرف در محدوده سلامت (مانند میزان شکر، چربی، نمک و چگونگی مصرف آن ها) باید فرهنگ سازی و ترویج شده و به ویژه آموزش‌های لازم به تولیدکنندگان و عرضه کنندگان غذای مردم و همچنین زنان شهری و روستایی داده شود. بدیهی است که با روش‌های دستوری که بدون ضمانت اجرایی کافی است، نمی‌توان مصرف را محدود نمود. بهترین راه آگاهی بخشی در طول زمان و افزایش آگاه سازی جامعه توسط رسانه‌ها است.

۸- مدیریت صنایع غذایی و مدیریت کنترل ضایعات و الگوسازی برای کاهش ضایعات با بهره گیری از کارشناسان متخصص به صورت علمی و تخصصی صورت گیرد. برای کاهش ضایعات و سلامت محصول‌های کشاورزی در مراحل برداشت، ترابری و نگهداری آموزش‌های لازم به افراد دست اندرکار داده شود و با استفاده از متخصصان این رشته نظارت لازم صورت گیرد.

۹- تعداد بازرسان سازمان غذا و دارو و کارشناسان نظارت بر مواد غذایی، کافی نیستند. عملکرد آن‌ها نیز با تعهد و دقت و به اندازه کافی سخت گیرانه نیست و تا حد زیادی مشکل ساختاری و مواجه شدن با درخواست‌های غیر منطقی افرادی که فقط به سود می‌اندیشند وجود دارد. مسئولیت کنترل سلامت و کیفیت فرآورده‌های غذایی کارخانه‌ها بر عهده مسئولان فنی کارخانه است که حقوقشان را از کارفرما دریافت می‌کنند و بنابراین بیشتر در جهت منافع کارفرما عمل می‌کنند، تا شغلشان را از دست ندهند. اصلاح ساختار سیستم نظارت و کنترل مواد غذایی ضروری است.

۱۰- ضرورت دارد سازمان استاندارد نسبت به تهیه و اصلاح استاندارد‌های موجود با همکاری متخصصان دانشگاهی و کارشناسان صحنه تولید اقدام کرده و بخش مهمی از این استاندارد‌ها را اجباری کند.

۱۱- اداره نظارت باید قدرت کافی برای کاربرد ضوابط داشته باشد. برای مثال باید ازکارخانه‌های آب لیمو بخواهد که چنانچه ترکیب‌های دیگری غیر از آب لیموی طبیعی در بطری وجود دارد دست کم روی برچسب‌های بطری‌های آب لیمو ترکیب‌های آن مشخص شود. آرد‌های تولیدی کشور دارای برچسب اطلاعات مفید برای نانوا باشد. تولیدکنندگان روغن خوراکی نیز، منابع دقیق و ترکیب روغن‌ها را اعلام کنند. اگر در فراورده‌های شیری موادی غیر از ترکیب‌های شیر طبیعی مانند چربی ها، شیر خشک چینی و ... استفاده می‌شود در برچسب اعلام کنند. دست کم برای محصول‌های تراریخته روی برچسب‌ها با خط درشت به اطلاع مردم برسانند که مردم بدانند چه مصرف می‌کنند

۱۲- گروه‌های علوم و صنایع غذایی در دانشگاه‌ها باید ضمن بالا بردن توانایی‌های مهارتی دانش آموخته-های این رشته و آموزش بیشتر عوامل تهدید کننده سلامت غذای جامعه، درس اخلاق حرفه‌ای صنایع غذایی را در درس‌های خود منظور کنند و اثر تقلب‌ها و آلودگی‌های مواد غذایی و استفاده کردن از روش‌های تولید که نیاز به نگهدارنده‌ها و ترکیب‌های غیر طبیعی نداشته باشد را آموزش داده و دانشجویان را نسبت به اثر‌های بد ترکیب‌های زیانبار در غذا برای سلامت جامعه آگاه سازند.

۱۳- با توجه به نیاز تغذیه‌ای جامعه و شرایط تولید در کشور به ویژه محدودیت منابع آبی و مزیت اقتصادی تولید و روش‌های تولید از نظر سلامت و کیفیت، محصول‌های غذایی، رتبه بندی شوند و بر اساس این رتبه بندی نسبت به یارانه‌ها و حمایت‌های دولت و قیمت گذاری محصول‌ها اقدام گردد.

۱۴- با توجه به این که برخی عامل‌های سرطانزا و زیانبار مانند وجود آفلاتوکسین در برخی مواد غذایی و از جمله دانه‌های روغنی، تولید و وجود اکریل آمید در برخی فراورده‌ها مانند چیپس و خلال سیب زمینی سرخ شده و نان برشته شده وکاربرد روغن‌های جامد حاوی اسید‌های چرب ترانس در شیرینی‌ها و برخی فراورده‌های غذایی دیگرمشخص شده است، ضرورت دارد برنامه ریزی ویژه‌ای برای حذف و یا کاهش این عوامل تا حد مجاز صورت گیرد.

۱۵- ارتقاء فرهنگ و دانش سلامت غذا و تغذیه مطلوب جامعه، مانند آموزش زنان روستایی و عشایری برای تولید محصولات سالم و عاری از آلاینده‌ها به ویژه سموم دفع آفات و کود‌های شیمیایی که توسط دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی صورت می‌گیرد، می‌تواند نقش مهمی در بهبود ایمنی و تغذیه در کشور داشته باشد. توسعه این نوع برنامه‌ها کمک خوبی به سلامت بخش مهمی از جامعه می‌کند.

۱۶- با توجه به این که انتقال آلودگی به فراورده‌های غذایی، از طریق آب‌ها و خاک‌های آلوده، سم‌ها و کود‌های شیمیایی صورت می‌گیرد و امروزه استفاده از این عامل‌های آلوده ساز رو به گسترش است. ضرورت دارد آموزش‌های لازم به کشاورزان برای تولید محصول‌های ارگانیک داده شود و با تشویق‌ها و ترغیب‌های لازم در جهت توسعه محصول‌های سالم، تلاش شود.

۱۷- منابع غذایی حیوانی نیز دستخوش دشواری‌هایی مانند وجود پسماند آنتی بیوتیک‌ها و دارو‌های دامپزشکی، کیفیت پائین برخی فراورده‌های فراوری شده گوشتی مانند برخی سوسیس‌ها و کالباس‌ها و سرطانزا بودن آن‌ها بر اساس اعلام سازمان بهداشت جهانی است، ضرورت دارد کنترل و نظارت بیشتری بر تولید‌های دامی صورت گیرد و به تدریج استفاده از محصول‌های فراوری شده گوشتی و محصول‌های شیری با چربی بالا و گوشت‌های قرمز در جامعه کاهش یابد. بدون تردید می‌توان با برنامه ریزی طولانی مدت و اجرای تدریجی، به این هدف‌های مهم دست یافت.