همصدايي جهاني براي به انزوا کشاندن عربستان

به گزارش سرويس بين الملل خبرگزاري صدا و سيما؛ نشریه فارن پالسی در گزارشی نوشت: ولیعهد عربستان سعودی موجب می شود مسلمانان سفر حج را تحریم کنند.

 

در این گزارش به قلم احمد طوائج آمده است: محمد بن سلمان  با اجرای به اصطلاح اصلاحات لیبرال تلاش کرده است وجهه مثبتی از کشورش ارائه دهد و بر سیاست های تهاجمی خارجی و داخلی آن سرپوش بگذارد. اما این اقدام برای ساکت کردن آنهایی که همچنان در تلاش متمرکز شدن بر نقض حقوق بشر از سوی دولت او هستند, کافی نبوده است.

شمار فزاینده تلفات غیر نظامیان در بمباران یمن, قتل وحشتناک جمال خاشقجی روزنامه نگار سعودی در کنسولگری این کشور در استانبول و رویکرد تهاجمی ریاض در قبال ایران سبب شده است برخی از هم پیمانان سنی عربستان سعودی در روند حمایت بی چون چرا از این پادشاهی تجدید نظر کنند. در اواخر ماه آوریل, مفتی اعظم صادق الغیرانی برجسته ترین روحانی سنی در لیبی از همه مسلمانان خواست مناسک حج را تحریم کنند که مناسکی واجب برای مسلمانان محسوب می شود. وي همچنین ادعا کرد هر کسی که برای بار دوم در این مناسک شرکت می کند «به جای ثواب, مرتکب گناه می شود». دلیل موجود در ورای این تحریم این موضوع است که بهبود اوضاع اقتصادی عربستان سعودی از طریق اجراي این مناسک همچنان سبب افزایش روند خرید تسلیحات و انجام دادن حملات مستقیم علیه یمن و همچنین حملات غیر مستقیم به سوریه, لیبی,​ تونس, سودان و الجزایر می شود. الغریانی افزود سرمایه گذاری در مراسم حج به حاکمان سعودی کمک می کند بتوانند علیه مسلمانان مرتکب جنایت شوند.

الغریانی نخستین روحانی برجسته مسلمانی نیست که از ممنوعیت شرکت در مناسک حج حمایت می کند. یوسف القرضاوی -روحانی سنی و منتقد صریح عربستان سعودی- در ماه اوت سال گذشته فتوایی صادر و انجام این مناسک را ممنوع کرد و گفت: خداوند این موضوع را که مسلمانان گرسنگان را سیر کنند,​ بیماران را درمان کنند و به  افراد بی خانمان پناه دهند بر صرف پول برای انجام مناسک حج ترجیح می دهد. نفوذ عربستان سعودی به ظرفیت های سیاسی و نظامی آن ارتباطی ندارد بلکه بیشتر به روابط تاریخی اش در ارتباط با اسلام مربوط است. نفوذ عربستان سعودی -به عنوان کشوری که جایگاه مکه و مدینه دو مکان مقدس در اسلام است و همچنین مکان کعبه و تدفین حضرت محمد (ص) پیامبر اسلام است- فراتر از همسایگانش گسترش یافته و به طور کلی در جهان اسلام گسترده شده است.

بیش از دو میلیون و 300 هزار مسلمان از همه فرقه ها طی برگزاری مناسک سالانه حج روانه مکه می شوند و شمار بیشتری از آنها در طی دیگر ماه های سال به این شهر می روند و سفر به عربستان سعودی برای بسیاری از مسلمانان در سراسر جهان یک اشتیاق شده است.

این رابطه با اسلام به صورتی غریزی سبب شده است شمار زیادی از کشورهای سنی این پادشاهی را به عنوان یک راهنما در ارتباط با موضوعات مذهبی در نظر بگیرند. عربستان سعودی در واکنش به انقلاب اسلامی ایران در سال 1979 و همچنین ترس از استیلای این کشور بر سراسر منطقه, میلیون ها دلار را صرف صادر کردن نسخه خودش از اسلام از طریق تأمین مالی مساجد در سراسر جهان کرد که بسیاری از آنها با افراط گرایی اسلامی در غرب ارتباط دارند و این کشور خودش را رهبر مسلمانان جهان می داند.

 

طی سال ها, عربستان سعودی تلاش کرد به یک هژمون منطقه ای در سراسر خاورمیانه تبدیل شود. با وجود شواهد فزاینده در ارتباط با نقش خاندان سلطنتی در «اعدام از پیش برنامه ریزی شده» خاشقجی, دولت ترامپ به صورت عجولانه هر گونه شواهد را در ارتباط با دست داشتن عربستان سعودی در این قتل رد کرد و مایک پمپئو وزیر امورخارجه آمریکا اخیرا از اشاره به این موضوع در دیدار با ملک سلمان پادشاه عربستان سعودی خودداری کرد. کاخ سفید و وزارت امور خارجه آمریکا ممکن است تمایل داشته باشند چشمان خود را به روی این موضوع ببندند, اما مسلمانان چنین کاری انجام نمی دهند.

 

در سراسر خاورمیانه و در دیگر کشورهای اسلامی نگرانی های فزاینده ای در ارتباط با قتل خاشقجی و همچنین افزایش شمار تلفات در یمن وجود دارد که انتظار می رود تا سال 2020 به سبب حملات هوایی سراسری توسط ائتلاف تحت رهبری عربستان سعودی -که بیمارستان ها, مراسم تشییع,  اتوبوس مدارس و مراسم ازدواج را هدف قرار داده است- به 230 هزار تن برسد. مقامات سازمان ملل متحد اوضاع در یمن را بدترین بحران انسانی در دوران ما توصیف کرده اند. رویکرد خشن عربستان سعودی در قبال جنگ یمن سبب انزوای خود این کشور در میان ائتلاف کشورهای عربی شده است,​ و حتی دولت امارات عربی متحده در ارتباط با رویکرد عربستان سعودی ابراز نارضایتی کرده است.

قساوت های عربستان سعودی محکومیت های دائمی بین المللی را در پی داشته است و آنها خواستار ممنوعیت فروش تسلیحات به این کشور شده اند. مجلس نمایندگان و سنای آمریکا اخیرا توافق نامه تسلیحاتی دولت ترامپ با عربستان سعودی را رد کردند و آلمان نیز اکتبر گذشته چنین قراردادهای تجاری را با این کشور ممنوع کرد. سوئیس و ایتالیا هم در راستای ممنوعیت تجارت تسلیحاتی با عربستان سعودی گام برداشته اند و یک دادگاه انگلیسی اخیرا حکم داد که قراردادهای تسلیحاتی با عربستان سعودی ممکن است غیر قانونی باشد. الغریانی یک گام فراتر رفت و خواستار تحریم این کشور در ارتباط با مراسم حج شد. بر خلاف تلاش های گذشته برای تحریم عربستان سعودی, تلاش های کنونی فراتر از اختلافات فرقه ای است.

در سال 2011, ریاض به صورت خشونت آمیزی قیام مردمی در بحرین را به درخواست دولت بحرین سرکوب کرد. اعتراضات تحت رهبری شیعیانی قرار داشت که در این کشور تحت حاکمیت سنی ها, ​اکثریت را تشکیل می دهند و فعالان عراقی به این موضوع واکنش نشان داده و خواستار تحریم محصولات سعودی شده اند. اعتراضاتی در سراسر عراق سازمان دهی شد و روحانیون, روشنفکران و سیاست مداران شیعه در آن حاضر شدند. در همین حال, نوری المالکی نخست وزیر وقت عراق اعلام کرد اگر خشونت های تحت رهبری سعودی ها ادامه پیدا کند, منطقه ممکن است وارد یک جنگ فرقه ای شود.

 

در حال حاضر, درخواست ها برای تحریم این پادشاهی افزایش یافته و این درخواست ها تنها از سوی شیعیان مطرح نمی شوند. هشتگ  بایکوت حج #boycotthajj در توئیتر رواج یافته و حدود 16 هزار توئیت در ارتباط با آن انجام شده است. روحانیون سنی در سراسر جهان نیز خواستار تحریم ریاض شده اند. اتحادیه علمای تونس در ماه ژوئن اعلام کرد:از پول ناشی از حج که در اختیار مقامات سعودی قرار می گیرد, برای کمک به مسلمانان فقیر در سراسر جهان استفاده می شود. در عوض از این پول برای کشتن و بی خانمان کردن افراد از جمله در یمن استفاده می شود. با توجه به این موضوع که حج یکی از پنج رکن اسلام است, و حضور در مناسک حج بر همه مسلمانان واجب است- درخواست برای تحریم این مراسم نشان دهنده وجود یک نگرانی واقعی در ارتباط با رفتار عربستان سعودی است. اگر این روند همچنان ادامه پیدا کند, ادعای عربستان سعودی در این باره که خانه معنوی اسلام است در معرض خطر قرار خواهد کرد و می تواند از نظر اقتصادی آسیب هایی به این کشور وارد کند. این مناسک برای اقتصاد عربستان سعودی امری حیاتی است و سالانه 12 میلیارد دلار عاید این کشور می کند که 20 درصد از تولید ناخالص داخلی غیر نفتی این کشور را تشکیل می دهد و با توجه به سرمایه گذاری دولت عربستان سعودی در بخش هتلداری انتظار  می رود تا سال 2022 این رقم به 150 میلیارد دلار برسد. چنین سرمایه گذاری سبب افزایش سود دهی عربستان سعودی می گردد. این اولین باری نیست که این مراسم مذهبی (مناسک حج) سیاسی می شود. عربستان سعودی طی سال های اخیر اتباع قطری و ایرانی را به سبب اختلافات فزاینده سیاسی بین این کشورها, از حضور در این مراسم منع کرده است. مقامات سعودی نیز از مقدس بودن این شهرها برای پیشبرد ایدئولوژی سیاسی خود سوء استفاده کرده اند. شیخ عبدالرحمن آل سدیس امام مسجد اعظم در مکه طی خطبه های نماز در اکتبر سال گذشته اعلام کرد: مسیر اصلاحات و مدرنیزه کردن در این سرزمین مقدس از طریق ولیعهد جوان و جاه طلب و با توجه به چشم اندازهای مرتبط با نوآوری و مدرنیزه سازی - با وجود تمام فشارها و تهدیدهای شکست خورده- هدایت می شود. وي همچنین گفت هیچ مسلمانی نباید نخبگان سیاسی سعودی را زیر سوال ببرد.

 

عربستان سعودی در تلاش برای نشان دادن قدرت سیاسی اش و دور کردن توجهات از قتل جمال خاشقچی و نقش پیشروی این کشور در جنگ در یمن, یک نشست اضطراری را در اواخر ماه مه در مکه برگزار کرد. عراق با بیانیه پایانی این نشست مخالفت کرد و وعده داد از ایران حمایت می کند. در نشست مکه, برهم صالح رئیس جمهور عراق با اشاره به ایران اعلام کرد: صادقانه بگویم, امنیت و ثبات یک کشور اسلامی همسایه به نفع کشورهای اسلامی است.در همین حال عربستان سعودی در نشست سازمان همکاری اسلامی نتوانست حمایت کشورها را برای منزوی کردن ایران به دست آورد.

 

مقاله نويس فارن پالسي در پايان نوشت در حالی که شمار تلفات در یمن در حال افزایش است, کشورها در سراسر جهان اکنون انزوای اقتصادی, مذهبی و سیاسی عربستان سعودی را خواستار هستند و تنها خواهان تحریم تسلیحاتی این کشور نیستند. ریاض در حال از دست دادن دوستان خود در غرب است و در حال حاضر, روابطش با هم پیمانان منطقه ای در حال شکاف برداشتن است. اگر دولت ترامپ نتواند برای دور دوم بر سر کار بیاید, عربستان سعودی ممکن است تنها چند دوست بین المللی داشته باشد و ادعایش برای رهبری بر جهان  اسلام به شدت آسیب خواهد دید.