مالچ ریگی ، ابتکار کردوانی برای تثبیت ریزگردها

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما ، منطقه مکرش ( Makresh) گرمسار ، خاک ویژه ای دارد سطح ایستابی در اینجا بالاست و بافت خاک رونده و شور و به قولی پفکی است ، امکان کاشت تاغ و سایر گونه های گیاهی که خاک را سر جایش بنشاند وجود ندارد و گرد و خاک مهمان ناخوانده جاده و ریل راه آهن است .
برای این نوع خاک ها ، مالچ پاشی ، راه حل معمول برای چنین زمین هایی است .

 

 

مالچ چیست ؟
مالچ یا خاک پوش به معنی پوشش سبک و نرم سطح خاک است که باعث حذف یا کاهش گرد و خاک می شود.
مالچ همچنین برای حفظ رطوبت خاک، حذف علف‌های هرز، نگه داشتن خنکی خاک استفاده می‌شود .
مالچ ها معمولا از جنس مواد نفتی یا شیمیایی اند که با اینکه گرد و خاک را حذف می کنند ، آسیب های زیست محیطی را به همراه دارد.
پروفسور پرویز کردوانی که پدر علم کویر شناسی ایران است می گوید : مالچ‌ نفتی معایبی دارند از جمله اینکه حاوی فلزات سنگین مانند سرب است،  بعد از پاشش به نظر می‌رسد که سراسر منطقه سوخته  و انتشار بوی نفت سوخته برای سلامت مضر است
وی همچنین معتقد است : مالچ نفتی ضریب حرارتی را افزایش می‌دهد که این موضوع باعث از بین رفتن حشرات و گیاهانی نظیر «دم گاوی» می‌شود
کردوانی می گوید : مالچ نفتی در صورتی که یکسان پاشیده نشود در مناطق دارای تپه‌های ماسه‌ای موجب سیلاب می‌شود و همچنین پس از 3 سال اثر آن از بین می‌رود
پروفسور کردوانی چهره ماندگار جغرافیای ایران و زاده روستای مندولک گرمسار است.

او که برای رفع مشکلات مالچ نفتی ؛ نوع دیگری از مالچ را ابداع کرده می گوید : ریگ می‌تواند یک بار برای همیشه شن و ماسه را تثبیت کند چون ریگ دارای دانه‌های درشت به اندازه بادام است و در طبیعت به وفور یافت می‌شود و برای تولید آن بر خلاف مالچ نفتی که نیازمند کارخانه قیر است ، به احداث کارخانه نیاز نیست.

ورود به عرصه مالچ ریگی در گرمسار
در ضلع جنوبی عوارضی بزرگراه قم – گرمسار ، این روزها تراکتورهای مالچ پاش تردد می کنند ، مالچی که نه از نوع نفتی ، بلکه از نوع ریگی  و نخستین بار در کشور است که در وسعتی بیابانی استفاده می شود.
رییس اداره بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان سمنان می گوید: مالچ ریگی به عنوان روشی کاربردی و با هزینه پایین برای مقابله با فرسایش بادی، گرد و غبار و بیابان زایی اجرا شده است.
علی ترابی می افزاید : این طرح پژوهشی به روش پاشش پرتابی انجام شده است که براساس پژوهش‌ها، عملکرد مناسب و هزینه کم دارد.
رییس اداره بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان سمنان گفت: در شرایطی که در منطقه بیابانی قابلیت تثبیت زیستی وجود ندارد، مانند اراضی رسی، نمکی، اراضی شور و پف کرده به علت وجود میزان زیاد املاح در خاک و یا دور بودن از منابع آبی، برای جلوگیری از فرسایش بادی روش مالچ پاشی استفاده می‌شود.
اسماعیل عرب معصومی رییس اداره منابع طبیعی و آبخیز داری گرمسار هم گفت: این طرح در 50 هکتار از اراضی بیابانی مکرش گرمسار اجرا شده و هزینه اجرای آن در هر هکتار هفت و نیم میلیون تومان است .
عرب معصومی افزود: از مزایایی اصلی این طرح  کاهش گرد و خاک ، تثبیت بستر خاک و پوشش گیاهی و کاهش تبخیر و کاهش رسوب است.
به گفته وی ، طرح مالچ ریگی، به صورت مشارکتی اجرا شده و ۷۰ درصد هزینه اجرای طرح را منطقه ویژه اقتصادی گرمسار پرداخت کرده است .
 
حمایت از طرح مالچ ریگی
پدیده بیابان‌زدایی در ایران آثار منفی زیادی داشته است بنابراین مسئولان ارشد کشور هم به دنبال راه هایی برای کاهش این آسیب ها هستند.
معاون وزیر جهاد کشاورزی و رییس سازمان جنگل ها،مراتع و آبخیزداری کشور با استقبال از اجرای طرح مالچ ریگی در گرمسار پیش بینی کرد : اجرای طرح مالچ ریگی به دلیل وجود خاک بسیار نرم و ریز گرمسار در جلوگیری از فرسایش بادی منطقه مکرش موثر باشد.
خلیل آقایی با اشاره به اجرای طرح‌های مالچ نفتی در کشور باسابقه‌ای 500 ساله گفت: از ایده‌های جدیدی نظیر جایگزینی مالچ‌های طبیعی به‌جای مالچ نفتی حمایت می‌کنیم.

پژوهش های علمی دانش بنیان
طرح مالچ ریگی ازجمله طرح‌های پژوهشی دانش بنیان در حوزه منابع طبیعی است که در استان سمنان به مرحله عملیاتی رسیده است .
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری سمنان از همکاری مراکز تحقیقات دانش بنیان برای اجرای این طرح خبر داد و گفت: بر اساس هماهنگی ها با دانشکده کویر شناسی دانشگاه سمنان ، تیم های دانشجویی به مدت 2 سال در منطقه مکرش تحقیق می کنند تا معایب و مزایای این طرح روشن شود.
علینقی حیدریان افزود: این طرح به علت ارزانی و همگن بودن با طبیعت ، در مناطقی که به علت برداشت شن و ماسه فعالیت های بیولوژیک ممکن نیست ، کار ارزنده ای است .
 
حفظ منابع طبیعی با رویکرد زیست محیطی
فرسایش بادی سالانه ۵۰ میلیارد ریال به زیرساخت‌های استان سمنان در بخش های  کشاورزی، جاده‌ها، پوشش مرتعی، زیست محیط و بهداشت خسارت می‌زند.
شهرستان گرمسار با داشتن ۲۸۴ هزار و ۷۰۰ هکتار اراضی کویری یکی از مناطقی است که هر سال با وزش باد‌های موسمی ۱۲۰ روزه دچار مشکلات فراوانی می‌شود و مالچ ریگی پاشی نقش مؤثر در کاهش مشکلات آن دارد.
مالچ ریگی سازگاری با طبیعت، دائمی ، مقاوم در برابر تابش نور خورشید، بی نیاز از آب و طبیعی و دارای هزینه کمتر نسبت به استفاده از مالچ‌های نفتی یا شیمیایی است.
مالچ ریگی امروز به نجات بخش گرمسار از خسارت های گرد و خاک و ریزگردها تبدیل شده ، شاید به همین دلیل است که به افتخار مبدع این نوع مالچ که زادگاهش را از خطر ریزگردها حفظ می کند ، مالچ ریگی را مالچ کردوانی نامیده اند.