گزارش مکتوب
چابهار؛ سالها تشنه آب
خشکسالی ۱۹ سالی میشود که رمق این سرزمین را کشیده است
به گزارش خبرنگار
خبرگزاری صداو سیما، نامش چابهار است به معنی چهار فصل بهاری، شهری ساحلی درکنار دریای عمان که از نامش انتظار میرود وقتی قصد سفر به این شهر کردید خطهای خوش آب وهوا و سرسبز را ببینید. اما اینجا فقط در ظاهر چابهار است ۱۹ سالی میشود که خشکسالی رمق این سرزمین را کشیده و آن را از منطقهای خشک به فراخشک تبدیل کرده است. سالهاست که چابهار و مردم آن تشنه آب قابل شرب هستند.
چابهار شهرستانی در دل دومین استان پهناور کشور و با جمعیتی بیش از ۱۰۶ هزارو ۷۳۹ نفراست. فاصله اینجا معنای واقعی دارد، زیرا برای رفتن به نزدیکترین روستا باید بیش از ۱۰۰ کیلومتر مسیر را در بین کوههای مریخی و زمینهای خشک طی کنید و البته این شرایط کلی استان سیستان وبلوچستان است. مسیری که درآن اثری از تفرجگاههای میان جادهای و پلیس راه و حتی جایی برای رفع عادیترین نیازتان وجود ندارد.
بین راه مسیرهای شسته شده فراز و نشیبهای زیاد در جادهای دوبانده و باریک نشان از بارشهای تند و سرازیر شدن آبهای حاصل از باران سیل آساست به روستا که میرسید اثر باقی مانده از این باران را در دریاچههای کوچکی به نام هوتگ خواهید دید درکنار مردمی ساده زیست در خانههایی ساخته شده از سیمان سیاه و بازهم با فاصله از هم و البته یک سوپرمارکت کوچک، یکی از اهالی محل میگوید این هوتگ سالهاست که ایجاد شده و محل تجمع آب باران است هم ما از آن برداشت میکنیم و هم حیوانات بهره میبرند.
صاحب تنها سوپرمارکت روستا میگوید ما که آب داریم، اما اهالی چند روستا پایینتر از همین آب هوتگها مصرف میکنند.
شنیدن این مسئله برای ما که مسافران چند روزه چابهاریم غیر قابل تصور است، مصرف کردن از آبی که حداقل رنگش به رنگ آبی که هر روز به راحتی در دسترسمان قرار میگیرد نیست والبته دلیل آن کاهش بارندگی هاست. آمار نشان میدهد متوسط بارندگی در سال آبی ۹۶-۹۷ در سیستان وبلوچستان ۲۷ میلیمتر بوده است که این رقم در سال آبی ۹۷ -۹۸ پس از بارشهای قابل توجه کشور به ۹۵ میلیمتر رسیده و همین سهم اندک بارش استان سیستان وبلوچستان را در انتهای جدول بارندگیهای کشور قرار داده است.
عبدالاحد ریگی مدیرعامل شرکت آبفای روستایی استان سیستان وبلوچستان میگوید: طبق استانداردهای دسترسی به آب، سرانه مصرف آب به ازای هر نفر ۱۴۰ لیتر در شبانه روز است درحالی که این رقم در استان سیستان وبلوچستان به ۷۲ لیتر کاهش یافته است و این نشان میدهد که بخشی از مردم این استان در همه طول ۲۴ ساعت شبانه روز دسترسی به آب شرب ندارند.
آب شرب استان سیستان و بلوچستان از دو سد زیردان و پیشین تامین میشود حالا مخزن خشک شده این دو سد پس از بارش باران روی آب را به خود دیده است طوری که در چند روز گذشته سرریز شد، اما نتیجه این روان شدن آب بر دل خشک شده بستر رودخانههای این استان و شهر چابهار حضور میهمانی ناخوانده است که گاندو نام دارد. حیوانی شبیه تمساح با قدو پوزهای کوتاهتر از آن که همراه با جریان آب در دشتهای چابهار پخش شده اند.
حیوانی که حمله هایش به هوا رئیسی و زکریا در همه رسانهها منتشر شد. پدر بزرگ زکریا میگوید؛ زکریا برای چیدن خرما از نخل به آنطرف رودخانهای کم آب رفته بود که دچار حمله گاندو شد. این روستا آب لوله کشی دارد و مردم نیازی به برداشت آب از رودخانه ندارند.
او گفت: کسی به فکر ما نیست باید این حیوان از این محل جمع آوری شود نمیشود که ما فرزندانمان را درخانه نگه داریم آنها برای بازی به دشت میروند چرا محیط بان در این مناطق وجود ندارد؟
البته نه فقط محیط بان بلکه گزارش میدانی ما از محل نشان میدهد هیچ گونه علامت هشدار دهندهای نیز در خصوص وجود گاندو به چشم نمیخورد، بنابراین نه تنها مردم محلی این منطقه بلکه هر گردشگر و یا مسافری در این مناطق در معرض حمله گاندو است.
زکریا در روستای کهیربرز زندگی میکند اهالی این روستا که از آب شرب بی نیاز است نگران کودکانی هستند که کنار رودخانه تنها تفرجگاه آنهاست بازی میکنند، یکی دیگر از اهالی این روستا میگوید گاندو همزیست سالهای دور و دراز مردم استان سیستان وبلوچستان است، اما پس از خشکسالی که بر این استان چیره شد محیط زیست برای کمک به گاندو آنها را جمع آوری و به منطقه حفاظت شده انتقال داد درآنجا خوردن مرغ و گوشت، خوی این حیوان را تغییر داده و به خون خوردن عادت کرده است و این امروز بلای جان اهالی روستای کهیر برز و دیگر روستاهای منطقه است.
درحالی که گاندو دغدغه این روزهای ساکنان چابهار است کم آبی و نیاز به آب شرب و بهداشتی نیز مشکل دیگر آنهاست ۵۱ درصد مردم سیستان و بلوچستان در روستا زندگی میکنند و آب رسانی با تانکر یکی از راهکارهای رفع نیاز این مردم به آب شرب است البته اگر به موقع و به تعداد مورد نیاز به روستا ارسال شود.
مدیرعامل آبفای روستایی استان سیستان وبلوچستان با اشاره به اینکه ۱۸ طرح آبرسانی به ۲۰۱۵ روستای این استان در قالب مجتعهای آبرسانی انجام میشود افزود: جمعیتی بالغ بر ۲.۸ میلیون نفر در این استان زندگی میکنند که یک میلیون و ۴۱۷ هزارنفر آنها در روستا ساکن هستند و از این تعداد یک میلیون و ۱۵۰ هزار نفر به آب آشامیدنی دسترسی دارند؛ آبرسانی با تانکر به این روستاها تا زمان اجرای کامل ۱۸ مجتمع آبرسانی ادامه خواهد داشت.
وی درخصوص استفاده مردم از هوتگ گفت: این هوتگها متعلق به شخص است و با توجه به مالکیت شخصی این گودالها حفاظت از آنها بر عهده اشخاص خواهد بود البته این هوتگها نمیتواند برای تامین آب شرب استفاده شود، زیرا به منظور جلوگیری از بروز بیماری سم پاشی میشود بنابراین چگونه میتوان از آن برای شرب استفاده کرد؟
ریگی با بیان اینکه بیشتر هوتگها در شهر چابهار قراردارد ادامه داد: درحال حاضر ۷۱۲ هوتگ در این منطقه وجود دارد که باتوجه به وجود ۴۳۵ روستا در چابهار میتوان گفت: به ازای هر روستا تقریبا ۱.۵ هوتگ وجود دارد.
آمار نشان میدهد میانگین سکونت روستایی در کشور تا ۲۷ درصد است درحالی که این رقم در استان سیستان وبلوچستان معادل ۵۱ درصد میشود از این جمعیت ساکن در روستاهای این استان یک میلیون و ۱۵۰ هزارنفر روستایی دارای سامانه آب رسانی یا همان تاسیسات آبی هستند.
مدیرعامل آبفای روستایی استان سیستان و بلوچستان در رابطه به نحوه تامین آب شرب ساکنان مناطق روستایی این استان گفت: آب مورد نیاز ساکنان مرکز و جنوب استان از سفرههای آب زیرزمینی تامین میشود که متکی به بارندگی است در مرکز و جنوب این استان ۶۱۷ حلقه چاه وجود دارد که سال گذشته ۱۵۸ چاه را کف شکنی کرده و آب از عمق پایین تری استحصال میشود و اگر این کف شکنیها به سنگ بخورد دیگر چاه قابل استفاده نیست.
ریگی با بیان اینکه برای ۱۲۰ حلقه چاه در سطح استان چاه جایگزین تعیین شده است افزود: بخشی از چاهها در تابستان امسال وارد مدار میشود و بخشی دیگر در شش ماه دوم سال به مدار بهره برداری میآید.
وی میگوید: به ازای هر لیترآب در ثانیه باید ۹۵ تا ۱۰۰ خانوار تحت پوشش قرار بگیرند، اما چاهی در حال بهره برداری وجود دارد که از آن نیم لیتر در ثانیه آب برداشت میشود درحالی که برداشت کمتر از ۵ لیتر از نظر اقتصادی توجیه ندارد ما برای استخراج همین نیم لیتر برثانیه هزینههای متعدد از جمله ایجاد خط برق و پمپاژ را متحمل میشویم تا سطح دسترسی مردم به آب سالم ارتقا یابد.
به نظر میرسد پرشدن مخزن سدهای پیشین و زیردان وسرریز شدن آنها خبر خوشی برای اهالی این استان و ساکنان پایین دست سدها باشد، اما ظواهر زندگی مردم نشان میدهد شرایط امسال این دو سد تغییری در زندگی مردم و دسترسی بیشتر آنها به آب قابل شرب و بهداشتی نداشته است.
ریگی در این خصوص گفت: این موضوع ارتباط مستقیم با تاسیساتی دارد که احداث شده است از ۱۵ اسفند سال گذشته در پایین دست سد زیردان ۱۷۸ روستا به آب دسترسی داشتند که این تعداد درحال افزایش است و به عدد ۲۶۱ میرسد در پایین دست سد پیشین نیز ۲۱۳ روستا وجود دارد. ۱۴۵۰ کیلومتر عملیات لوله گذاری شده وبالغ بر صد کیلومتر قرارداد داریم که درحال انجام است، اما این حجم عملیات یک روزه انجام نخواهد شد.
وی افزود: یکی از بزرگترین فاینانسهای مالی صنعت آب روستایی در کشور با رقم قرارداد ۳۵۰ میلیارد تومانی متعلق به سیستان وبلوچستان است که فراخوان مناقصه و انتخاب پیمانکار انجام شده است.
اما موضوع قابل توجهی که مینا محمدی کارشناس روابط عمومی آبفا کشور میگوید: حضور خیرینی است که به قصد کمک برای آبرسانی به این مناطق محروم عزم خود را جزم کرده و پیگیر راه کمک و رفع کمبودها هستند.
خانم خیری از سوی دوستانش در خارج از کشور مامور شده تا باشناسایی کمبودهای موجود، راهی برای آب رسانی به مردم سیستان و بلوچستان پیدا کرده و کمکهای نقدی خود را در این مسیر صرف کنند.
این خانم شنیدن خبر غرق شدن دو کودک در هوتگ را دلیل این کمک رسانی میداند و امیدوار است تا با رفع نیاز این منطقه به آب شرب دیگر خبری از آسیب دیدگی کودکان منتشر نشود.
حالا مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب روستایی استان سیستان و بلوچستان درباره روستاهایی که در این استان با تانکر آبرسانی میشوند و نیاز به افزایش تعداد تانکرها برای آب رسانی به موقع و کافی دارند میگوید: ۱۲۶۱ روستا در استان سیستان و بلوچستان با تانکر آبرسانی میشود و سهمیه هر نفر در بین ۱۵ تا ۲۰ لیتر در شبانه روز است. آبرسانی سیار با ۱۲۲ دستگاه تانکر صورت میگیرد. خط سیر مشخص است و میدانیم یک تانکر چه روستایی را باید هدفگذاری کند. ظرفیت تانکرها از هفت هزار لیتر آغاز میشود و تا ۳۰ هزار لیتر گنجایش دارد.
ریگی ادامه داد: اگر بخواهیم ۱۵ تا ۲۰ لیتر سهم هر نفر را پنج یا ۱۰ لیتر اضافه کنیم، باید تعداد تانکرها به ۲۰۰ دستگاه برسد. برای این منظور اقداماتی صورت گرفته است. مجوزی هم دریافت کردیم که فراخوان مناقصه برگزار کنیم و استان را بلوکبندی کنیم. میانگین هزینه به ازای هر مترمکعب بین ۹ تا ۳۵ هزار تومان است که به پیمانکار بخش خصوصی پرداخت میکنیم و رایگان در اختیار مردم قرار میدهیم. سالانه حدود ۱۵ میلیارد تومان هزینههای بخش آبرسانی سیار است. اگر تانکر دچار مشکل فنی شود و نیاز به تعمیر در تعمیرگاه باشد سهمیه ماهیانه را باید جبران کند.
وی از رصد تانکرها در آینده خبر داد و گفت: در ستاد مرکزی بحران اداره مدیریت بحران و معاونت بهرهبرداری هم بحث کمی و هم بحث کیفی آب رصد میشود. همچنین سامانهای طراحی انجام شده که همه مدیران امور مکلفند خط سیری که تعریف کردند به صورت روزانه ثبت کنند. مانند یک سیستم نظارتی که به صورت آنلاین گزارش دریافت کنیم که کدام روستا توسط کدام تانکر و کدام راننده آبرسانی شده است. مسائلی مانند رشوه و امضا گرفتن مطرح میشود که با این اقدامات رفع خواهد شد.
البته مسیر دیگری نیز برای آب رسانی به ساکنان این خطه خشک طراحی شده است و آن انتقال آب از دریا به این منطقه است.
ریگی درباره انتقال آب دریا به استانهای کم آب کشور گفت: رویکرد اصلی وزارت نیرو برداشت از آبهای درون سرزمینی است. انتقال آب از دریا هم جزو دستور کار وزارت نیرو است. انتقال آب از دریا به سیستان و بلوچستان سال گذشته در کمیسیون عمران مجلس مورد بررسی قرار گرفت و تایید شد. در حال حاضر مباحث مربوط به روشهای تامین منابع مالی و بحث سرمایهگذار وجود دارد.
وی ادامه داد: زمانی که موضوع انتقال آب از دریا مطرح میشود، ابتدا باید تاسیسات روستایی احداث شود. در حال حاضر سرمایهگذاریها در قالب ۱۸ مجتمع آبرسانی انجام میشود، زیرا یکی از رویکردها این است که تاسیسات زیربنایی روستاها انجام شود تا زمانی که انتقال آب از دریا انجام شد، بتوانیم از آن استفاده کنیم.
استان سیستان و بلوچستان، استان راههای طولانی و روستاهای نیازمند به آب شرب و بهداشتی این روزها بیشتر نیازمند توجه برای تکمیل طرحهای طراحی شده و کمک رسانیهای خیرین است تا مردم بتوانند در شرایط بهتر و مناسب تری زندگی بدور از هرگونه تجمل خود را سپری کنند. مردم شهر بندری چابهار و تنها بندری که تحریم نشده است انتظار دارند که علاوه بر استفاده بیشتر از ظرفیتهای بی نظیرش در بخش اقتصادی زندگی بهتر و راحت تری را تجربه کنند و این میسر نیست مگر با تامین به موقع اعتبار و توجه بیشتر به این خطه خشک که مردمش تشنه آب هستند.