پژوهشگر حرفه‌ای نداریم

به گزارش خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما؛ نشست خبری جایزه پژوهش سال سینما با حضور آقای محمود اربابی (معاون توسعه فناوری و مطالعات سینمایی و رییس شورای سیاست گذاری جایزه)، خانم اعظم راودراد (دبیر سومین دوره جایزه پژوهش سال سینمای ایران) و آقای محمدحسین لواسانی (مدیر روابط عمومی جایزه) در پژوهشکده موزه سینما برگزار شد.
خانم اعظم راودراد در ابتدای این نشست گفت: جایزه پژوهش سال سینمای ایران برای سومین سال متوالی در حال برگزاری است، ما امسال چهار حوزه برای مسابقه داریم که عبارتند از پایان‌نامه‌ها، مقالات علمی و پژوهشی، پژوهش‌های آزاد و حوزه چهارم که امسال برای نخستین بار به جایزه افزوده شده است پژوهش‌های بصری است که باید موضوع فیلم‌ها سینمای ایران باشد و زمان‌شان ۳۰ دقیقه باشد.
وی ادامه داد: ۸۸ اثر به دبیرخانه رسیده است که از هفته آینده مورد داوری و قضاوت قرار می‌گیرند؛ که شامل ۱۶ مقاله پژوهشی و ۱۳ مقاله مستقل و ۵۴ پایان نامه می‌شود.
سپس آقای محمود اربابی درباره پژوهش در سینمای ایران گفت: مسأله پژوهش در سینما در طی سه سال اخیر شکل و شمایل مطلوب‌تری گرفته است، رویکرد جایزه نگاه علمی و پژوهشی به مقوله سینماست و در طی دو سال اخیر روند بهتری به خود گرفته است و آثار آن را در سینمای کشور مشاهده می‌کنیم.
او ادامه داد: سازمان سینمایی مجموعه فعالیت‌هایی که ابتدا متولی ندارد و انگیزه‌ای برای آغاز آن نیست را در دستور کار خود قرار می‌دهد و سپس در طول زمان افراد یا سازمان‌هایی که ساختار عمومی‌تر دارند و امکان برگزاری آن رویداد را دارند را در اولویت برگزاری قرار می‌دهد. به همین دلیل خود را آماده کرده‌ایم که جایزه چهارم پژوهش سال سینمای ایران را خانه سینما به عنوان نهاد صنفی سینمایی برگزار و اجرا کند.

*برگزاری نشست‌های تخصصی در حاشیه جایزه
خانم راودراد سپس درباره نشست‌های جشنواره، بیان کرد: در حاشیه برگزاری جایزه ما نشست‌هایی را در نظر گرفته‌ایم که در آن کارشناسان سینمایی، علوم انسانی و اجتماعی حضور دارند تا موضوعات را از منظر سینما، علوم انسانی و اجتماعی بررسی کنند. مسأله‌ای که نشست‌ها را بیشتر تقویت می‌کند، جایگاه مباحث میان رشته‌ای در این نشست‌هاست و ۳ نفر از رشته‌های مختلف و یک نفر از حوزه سینما در نظر گرفته شده تا درباره اینکه رشته‌های دیگر چطور می‌توانند باعث گسترش سینما شوند، به گفتگو بپردازند.
او ادامه داد: ما ۵۴ پایان‌نامه را از موسسات آموزشی و دانشگاه‌ها دریافت کردیم که بیشتر متمرکز بر مقطع کارشناسی ارشد است.
آقای اربابی در ادامه درباره پایان‌نامه‌های ارسال شده به جایزه پژوهش سینمایی، توضیح داد: واقعیت این است که ۵۴ پایان‌نامه در خصوص سینمای ایران عدد قابل توجهی است، جایزه در نظر دارد پژوهش‌هایی که در حوزه سینمای ایران انجام شده است مورد توجه قرار بگیرد، نکته دیگر این است که دانشجویان رشته سینما، پژوهش هنر و علوم اجتماعی بیشترین دغدغه را درباره نگارش پایان‌نامه درباره سینمای ایران دارند.
او تأکید کرد: نکته دیگر که باید بیان کنم سازمان سینمایی از پایان نامه‌هایی که درباره سینمای ایران در سطح کارشناسی ارشد و دکتری تهیه شود حمایت می‌کند، این حمایت در دوره دکتری ۵ میلیون تومان و دوره کارشناسی ارشد ۳ میلیون تومان است، اما متاسفانه صاحبان این ۵۴ پایان‌نامه برای بهره بردن از این امکانات مراجعه نکردند.
خانم راودراد در پاسخ به پرسشی درباره اهداف جایزه پژوهش سینمایی بیان کرد: هدف اصلی ما ارتقا و رشد سینمای ایران به طور کلی است، اما امسال با ورود بحث میان رشته‌ای و حضور کارشناسان خواستیم نشان دهیم سینماگران تنها به توان سینمایی خود نباید اتکا کنند و علوم مختلف می‌توانند در گسترش و توسعه سینما نقش داشته باشند و باید مورد توجه قرار بگیرند. پژوهش بصری هم که امسال به بخش‌ها اضافه شده است بستری برای ایجاد تعامل و تفاهم را با ساخت آثار بصری فراهم می‌کند.

*تلاش برای بهبود تعامل سینما با سایر حوزه‌ها
اربابی هم درباره اهداف این جایزه گفت: اهداف جایزه پژوهش یک شکل عام دارد که هر سال تکرار می‌شود یا به هم پیوسته می‌شود، چون نمی‌توانیم یک هدفی را از فعالیت پژوهشی منتفی کنیم زیراممکن است رویکرد جدیدی را در پی داشته باشد. هر سال با توجه به اتفاقات یکسری مسایل اهمیت پیدا می‌کنند به عنوان مثال تعامل سینمای ایران با سایر حوزه‌ها ضعیف است و تنها سینمای اجتماعی و سینمای کمدی در ایران دارای جایگاه هستند و دیگر انواع و ژانر‌های سینمایی مورد توجه قرار نمی‌گیرند.
او افزود: جایزه پژوهش از طریق افزودن اهداف جدید به اهداف پیشین خود این جالی خالی را پر و توجه سینماگران را به موضوعی جلب می‌کند، بحث تعاملات میان رشته‌ای در حوزه‌های فلسفه، اقتصاد، روانشناسی و ... مسئله‌ای است که برای سینمای ایران مهم است و امسال مورد توجه قرار گرفته است. نکته مهم دیگر ابزار پژوهشی است، با توجه به پیشرفت فناوری و تکنولوژی هنوز ما ابزار پژوهشی را در پرسش نامه و ... می‌بینیم، اما استفاده از فیلم در این دوره در پژوهش سینمایی فرصتی را برای به کارگیری ابزار جدید پژوهشی فراهم می‌آورد.
رییس شورای سیاست گذاری جایزه پژوهش سینمایی تاکید کرد: پژوهش‌ها، چون کاربردی و مرتبط با مسئله سینمای ایران است، تاثیر دانشی دارد، به عنوان مثال ما در مورد تأثیرات اجتماعی فیلم‌ها در شکل دادن به نوع تفکرات، تصورات و سلایق مخاطب کار می‌کنیم و سینماگران ما با استفاده از این تحقیق می‌توانند سبک و سیاق فیلمسازی خود را متناسب با ویژگی مخاطبان تغییر دهند. البته اندازه گیری و تعیین متر و معیار آن چندان آسان نیست و این آسیب‌هایی است که ما داریم، اما جایزه پژوهش و سازمان سینمایی باید تلاش کند تا فضای تعاملی را در جامعه ایجاد کند.
راودراد سپس در پاسخ به چگونگی دسترسی داشتن به پایان‌نامه‌ها و مقالات راه‌یافته به جایزه گفت: سازمان سینمایی پژوهش‌هایی که برتر شده‌اند را در سایت منتشر کرده است و هرکس بخواهد می‌تواند آن‌ها را مطالعه کند. نکته دیگر اینکه سه پایان‌نامه که سال گذشته جایزه گرفتند امسال در مجموعه نشست‌ها قرار است عرضه شده و نقد و بررسی شوند. البته جایزه جوان است و مدت زمانی را نیاز دارد تا شناخته شود تا پژوهشگران بتوانند آن را بشناسند و آثار خود را برای شرکت در آن ارسال کنند.

*تلاش برای متمرکز کردن پژوهش‌ها بر سینمای ایران
دبیر جایزه پژوهش سینمای ایران بیان کرد: تاثیری که پژوهش‌های سینمایی مختلف می‌تواند بر سینما داشته باشد، این است که توجه پژوهشگران را از سینمای خارجی به داخل ایران متمرکز کند. ما امروز می‌بینیم بسیاری از دانشجویان علاقه‌مند به تحقیق و بررسی درباره فیلم‌های سینمای جهان هستند در حالیکه تحقیقات لازم توسط پژوهشگران خارجی انجام شده است، مسئله‌ای که درباره سینمای ایران انجام نشده است و به نظرم بهتر است توجهات را به داخل سینمای ایران متمرکز کنیم تا از لحاظ مختلف به تحقیق بپردازیم.
او اضافه کرد: این اتفاق یک انگیزه را درباره تحقیق و پژوهش درباره سینمای ایران فراهم می‌کند که در سال‌های آینده می‌توانیم شاهد آن باشیم. بیشترین تحقیق مربوط به حوزه علوم انسانی است، چون فضای کار پژوهشی بیشتری دارد، اما سایر رشته‌ها سینمای جهان و هالیوود را ممکن است از سینمای ایران مهم‌تر بدانند، امیدوارم شاهد تغییر این نگاه باشیم.
آقای اربابی در پاسخ به اینکه چه تعاملاتی با دانشگاه‌ها انجام شده است، توضیح داد: ما از جایزه اول پژوهش سینمایی توافق‌نامه‌ای را با همه دانشگاه‌هایی که مرتبط با سینما‌ها هستند منعقد کردیم مانند دانشگاه هنر، سوره، صداوسیما و ... و آمادگی خود را برای پشتیبانی‌هایی که برای فعالیت‌های پژوهشی باید انجام شود اعلام کردیم، این پشتیبانی شامل چاپ، هزینه‌های تحقیق، نشست‌ها و ... می‌شود. واقعیت این است که مهم‌ترین چالش در این زمینه نزدیک کردن افکار کسانی است که در این حیطه مؤثر هستند، من به عنوان کسی که استاد راهنمای پایان‌نامه‌های زیادی بودم دیدم همیشه بین دانشجو و خواستگاه پژوهش‌ها فاصله زیاد است. ما تلاش کردیم فرایندی را ایجاد کنیم تا به جدی شدن مقوله پژوهش در سینمای ایران بینجامد.
خانم راودراد هم تأکید کرد: ما جلساتی را با استادان دانشگاه‌های مختلف برگزار کردیم تا نظرات خود را درباره جایزه مطرح کنند، موضوع پیشنهاد دهند و درباره چگونگی تعاملات سینما با حوزه‌های مربوطه نظر دهند. در طول زمان وقتی این اتفاق ملکه ذهن فعالان سینمای ایران شود که جایزه‌ای هم در حوزه پژوهش برگزار شود، می‌تواند به رشد سینما کمک کند.

*جایزه پژوهش فعالیت تحقیقی است
آقای اربابی همچنین بیان کرد: جایزه پژوهش سینمای ایران یک فعالیت تحقیقی است، اما معاونت توسعه سینمای ایران این تعامل را با تمامی دانشگاه‌ها دارد تا مسأله سینمای ایران را از طریق دیدگاه‌ها، نگرش‌ها و ... دنبال کند. یکی از آسیب‌های جایزه پژوهش نبود میل و رغبت در پژوهشگران است، ما ابتدای هر سال اولویت‌های پژوهشی را نسبت به اهداف خود اعلام می‌کنیم، در آغاز امسال ۸۴ موضوع را اعلام کردیم و تا الان حدود ۹۵ تا ۱۰۰ درخواست ارائه شده است و برای اینکه در روند تحقیق دچار مشکل نشویم مبنا را بر موضوع گذاشته‌ایم. اصلی‌ترین مشکلی که داشتیم نبود تناسب بین دغدغه‌های ذهنی با نیاز‌های سینمای ایران است، یکی از جدی‌ترین نیاز‌های سینمای ایران امکان حضور در بازار‌های بین المللی است و باید یک بستری فراهم شود تا پژوهشگرانی را برای انجام این هدف پیدا کنیم و به چند الگوی مشخص برسیم تا براساس آن رفتار آزمایشگرانه خود را انجام دهیم.
او افزود: با توجه به اینکه نزدیک به سه سال است این فعالیت را دنبال می‌کنم، اما نتیجه مثبتی ندارد و فکر می‌کنم دلیل عمده آن هم نبود پژوهشگر حرفه‌ای است، بسیاری از افراد در کنار سایر کار‌ها به پژوهش هم می‌پردازند و این مسئله فضای پژوهشی را با آسیب مواجه می‌کند. ما از هر پایان نامه‌ای که درباره سینمای ایران باشد حمایت می‌کنیم. طبیعی است وقتی پایان‌نامه وجه کاربردی داشته باشد بیشترین حد حمایت را دریافت می‌کند و وقتی نظری و تئوری باشد یا سینما مسئله اصلی آن نباشد حداقل حمایت مالی را دریافت می‌کند. مشکل اصلی ما مراجعه نکردن پژوهشگران است که شاید ناشی از نبود اطلاع باشد.

*بودجه ۲۵۰ میلیون تومانی جایزه
رییس شورای سیاست گذاری جایزه پژوهش سینمایی درباره بودجه این جایزه توضیح داد: واقعیت این است که جایزه پژوهش هزینه چندانی ندارد و پیش بینی بودجه این جایزه حدود ۲۵۰ میلیون تومان است که بخش اعظم آن مربوط به جوایز است. ما از ۳۰۰ میلیون تومان آغاز کردیم و در حال صرفه جویی هستیم تا بیشتر متمرکز بر اصل حوزه پژوهش باشیم، البته به نظر من این مبلغ قابل قبول است. نکته دیگر اینکه سازمان سینمایی نقشی در این بودجه ندارد و اگر فعالیتی صورت نگیرد به خزانه کشور باز می‌گردد.

*نبود رشته مطالعاتی در حوزه دانشگاهی سینما
او همچنین درباره وجود سامانه‌ای جهت دسترسی به مقالات دانشجویان گفت: ما آمادگی لازم را جهت چاپ مقالات و پایان‌نامه‌ها در قالب کتاب داریم. ضمن اینکه پایان نامه‌ها در سامانه ایران داک قابل دسترسی است و خود سامانه‌های دانشگاه‌ها هم امکان دسترسی به پایان نامه را فراهم می‌کنند. هیچ مانعی برای فعالیت علاقه‌مندان به حوزه پژوهش سینمایی وجود ندارد، بخش عمده فعالیت پژوهشی توسط پژوهشگران علوم اجتماعی انجام می‌شود، اما مشکلی که وجود دارد آن‌ها می‌خواهند از نگاه خود به حوزه سینما نگاه کنند، مسئله ما سینماست تا از دنیای سینما هر کس وارد حوزه‌های دیگر شود. این برای دانش آموختگان و پژوهشگران اولویت ندارد و برخی اوقات آگاهی کامل را به مسایل ندارند. در واقع همه دانش آموختگان سینما ابتدا برای فعالیت هنری وارد دانشگاه شدند و هیچ رشته مطالعاتی در حوزه سینما نداریم. تعداد خیلی کمی از این افراد تبدیل به آدم‌هایی می‌شوند که علاقه پژوهشی دارند و این وضعیت کار پژوهشی را سخت کرده و ما در همه جلسات می‌خواهیم این دو فضا را به هم نزدیک کنیم. در واقع این تفاوت نگاه پاشنه آشیل ماست و باید مقالات را بر مبنای پژوهش سینمایی انجام شود، دوستان اگر می‌توانند در اشاعه و بیان این حوزه به ما کمک کنند.

*توجه به ارتباط مخاطبان با سینما
وی درباره نتایج تحقیقات در حوزه نمایش سینما‌ها و بهبود اوضاع آن، گفت: در خصوص مقوله نمایش که جزو مسأله اساسی سازمان سینمایی است، یکی از اولویت‌های سازمان سینمایی در دوره آقای حیدریان و دوره جدید اخذ سهم از بازار‌های جهانی بود، این مسئله الزاماتی را نیاز دارد و سازمان سینمایی سه پژوهش انجام داده است، ما در این پژوهش‌ها ما از روش‌های تطبیقی که فیلم را به نمایش بگذارند و در ارتباط مخاطب با سینما مؤثر باشند استفاده کرده‌ایم و مهم‌ترین دستاورد این پژوهش‌ها برای سینمای ایران افزایش سهم سینمای ایران در زمینه تولید مشترک و بازار‌های جهانی است. تولید مشترک خود الزاماتی دارد که مهم‌ترین آن مسایل حقیقی و حقوقی است.
آقای اربابی ادامه داد: ما تدابیری را برای تحقیقات و پژوهش‌های بومی و مرکز گریزی انجام داده‌ایم و به عنوان مثال امسال پایان نامه‌هایی از منطقه سیستان و بلوچستان داریم، اما نکته این است که باید اطلاعاتی را درباره مناطق داشته باشیم.