تعهدات کشورها در حوزه پادمان نامحدود نیست

 به گزارش سرويس بين الملل خبرگزاري صدا و سيما از وین ، نماینده دائم کشورمان نزد سازمان ملل و سایر سازمان‌های بین المللی مستقر در وین، در نشست فصلی شورای حکام با موضوع بررسی گزارش مدیرکل درباره موافقتنامه پادمان ان. پی. تی ایران که از طریق ویدئو کنفرانس برگزار شد، مواضع جمهوری اسلامی ایران را تشریح کرد.
متن سخنرانی " کاظم غریب آبادی" سفیر و نماینده دائم کشورمان به شرح زیر است:
خانم رئیس، مدیرکل، عالیجنابان، خانم‌ها وآقایان
در ابتدا، مایلم نگرانی جدی جمهوری اسلامی ایران را درباره احتمال در معرض خطر قرار گرفتن محرمانه بودن این نشست به ثبت برسانم. کارشناسان فنی هشدار داده اند که با برگزاری نشست در این قالب، بدون شک هیچ کنترلی در خصوص اینکه چه کسی هم اکنون در حال شنیدن، ضبط کردن و افشای اطلاعات محرمانه است، وجود ندارد. اجازه بدهید اعلام کنم که در صورت روی دادن چنین اتفاقی، دبیرخانه در قبال رعایت نکردن دقیق اصول محرمانه بودن، پاسخگوی عواقب آن خواهد بود؛ ضمن اینکه مسئولیت کشور‌های عضو نیز به ویژه با توجه به اینکه چنین اطلاعات محرمانه‌ای به رسانه‌ها درز کرده است و حتی برخی موسسات منتشر کرده اند، نباید نادیده گرفته شود. بسیار اساسی است که آژانس تدابیر مناسب را برای تضمین حفاظت از محرمانه بودن اطلاعات، از جمله زمانی که چنین اطلاعاتی در اختیار دولت‌های عضو قرار می‌گیرد، اتخاذ کند.
پس از انتشار گزارش مدیرکل در روز جمعه ۵ ژوئن ۲۰۲۰، نمایندگی دائم جمهوری اسلامی ایران مواضع اولیه را در اینباره ارائه کرد که در تاریخ ۹ ژوئن ۲۰۲۰ به عنوان سند آژانس نیز ثبت و توزیع شد.

خانم رئیس،
سطح گسترده همکاری‌های فعلی میان جمهوری اسلامی ایران و آژانس به آسانی حاصل نشده است که بخواهد بواسطه منافع سیاسی برخی کشور‌ها کاهش یابد. مایلم به برخی از مهمترین جنبه‌های برجسته این همکاری، به شرح زیر اشاره کنم:
ایران، پروتکل الحاقی را در نتیجه برجام، به طور موقت و داوطلبانه اجراء می‌کند.
ایران، به تنهایی با ۴۳۲ بازرسی در سال ۲۰۱۹، پذیرای بیش از ۲۰ درصد از کل بازرسی‌های آژانس در سطح جهانی بوده است.
ایران در سال ۲۰۱۹، ۳۳ دسترسی تکمیلی را برای آژانس فراهم کرد که ۷۳ درصد از کل دسترسی‌های تکمیلی آژانس در بین دولت‌های دارای موافقتنامه جامع پادمان و پروتکل الحاقی و بدون جمع بندی گسترده‌تر (۶۲ کشور) است.
سهم بازرسی‌های ایران در بازه سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۹، از ۴ درصد به ۲۰ درصد در سطح جهانی افزایش یافت و تقریباً ۷ بازرس به طور پیوسته و روزانه، در طول سال در ایران حضور دارند.
با وجود مشکلاتی که آژانس در چندین دولت عضو برای اجرای پادمان در شرایط کرونا با آن روبرو است، همانطور که مدیرکل گزارش کرد، فعالیت‌های راستی آزمایی در ایران حتی با پشتیبانی پرواز‌های چارتر بدون توقف ادامه داشت، که آژانس از آن به عنوان یک همکاری استثنائی یاد کرد.
در حالی که ایران اجرای برخی تعهدات خود تحت برجام را متوقف کرده است، فعالیت‌های راستی آزمائی آژانس تحت تأثیر این تدابیر جبرانی قرار نگرفته است.

خانم رئیس،
مایلم بر سیاست بنیادین ایران برای تداوم تعامل و همکاری با آژانس در راستای تعهدات خود ذیل موافقت نامه‌های پادمان تاکید کنم. با توجه به این امر، جمهوری اسلامی ایران به حق آژانس برای طرح سؤالات مشروع، درخواست شفاف سازی، یا درخواست دسترسی، براساس مأموریت خود و مطابق رویه‌های مصوب، اذعان می‌کند؛ ضمن اینکه همچنین بر حقوق خود به عنوان یک دولت عضو برای درخواست ارائه دلایل متقن و اسناد و استدلال‌های پشتیبان از سوی آژانس در این زمینه تاکید می‌کند.
ایران همچنین معتقد است که تعهدات کشور‌های عضو، نامحدود نیستند و در چارچوب اسناد مربوطه تعریف شده اند. حقوق آژانس و تعهدات کشور‌های عضو، دو طرف یک سکه هستند که تقویت کننده یکدیگرند. هم "تضعیف حقوق آژانس" و هم "تضعیف حقوق یک کشور عضو" نباید به عنوان یک گزینه مطرح شود.

خانم رئیس،
در مورد دو درخواست آژانس برای دسترسی، اجازه دهید تحولات را از مارس ۲۰۲۰ به طور خلاصه بیان کنم. ایران در طول دو ماه گذشته، تعامل سازنده خود را با آژانس با هدف حصول به یک درک مشترک بر روی جوانب مختلف درخواست‌ها ادامه داد تا مسیر برای یافتن یک راه حل هموار شود.
در همین راستا، دو دور بحث و گفتگو در ۲۹ آوریل و ۱۶ می ۲۰۲۰ در تهران بین مقامات ذیربط جمهوری اسلامی ایران و هیأت آژانس بین المللی انرژی اتمی به سرپرستی معاون مدیرکل در امور پادمان برگزار شد که طی آن، طرفین وارد بحث‌های محتوایی درباره چگونگی رسیدگی به موضوع ها، به شیوه‌ای حرفه‌ای و سودمند شدند.
ایران در این نشست‌ها صریحاً دو ابهام و نگرانی اصلی خود را مطرح کرد که کاملاً قانونی و مشروع هستند و مطابق با مفاد موافقتنامه پادمان و پروتکل الحاقی هستند. اول اینکه، درخواست‌های آژانس مبتنی بر اطلاعات غیرمعتبر و بی ارتباط با پادمان است که چنین اطلاعاتی نه در دسترس عموم است (اطلاعات منابع باز)، و نه معتبر و قابل راستی آزمایی هستند. نیازی به گفتن نیست که هر اطلاعاتی که ادعا می‌شود از طریق به اصطلاح عملیات مخفی یا فعالیت‌های اطلاعاتی بدست می‌آید و هرگونه استفاده بعدی از آن‌ها به عنوان مبنایی برای درخواست ها، مطابق با اساسنامه آژانس نیست و در نتیجه، نباید هیچ جایگاهی در فرآیند فعالیت‌های راستی آزمایی داشته باشد و طبیعتاً هیچ تعهدی نیز برای ایران ایجاد نمی‌کنند. در مورد اطلاعات منضم به نامه ۲۱ می ۲۰۲۰ آژانس که در گزارش به آن اشاره شده است نیز تأکید می‌شود که تصاویر ماهواره‌ای ارائه شده، حاوی اطلاعات منطقی و متقنی که بتواند بعنوان مبنایی برای اثبات مشروعیت درخواست‌های آژانس قرار گیرد، نیست. بدیهی است که آژانس فاقد استدلال‌های منطقی کافی است؛ به عنوان مثال، گزارش آن سرشار از عباراتی مانند " احتمال وجود "، "استفاده یا ذخیره احتمالی" و "انجام احتمالی فعالیت‌های مرتبط هسته ای" است.
دوم، ایران همچنین نگرانی‌های جدی خود در مورد تلاش‌ها برای باز کردن یک فرآیند بی پایان راستی آزمائی و رسیدگی به ادعا‌های ساختگی مداوم را ابراز کرده است. خاطر نشان می‌شود همه‌ی موضوع‌های باقی مانده گذشته درباره برنامه هسته‌ای ایران، توسط قطعنامه ۷۲/۲۰۱۵ شورای حکام در تاریخ ۱۵ دسامبر ۲۰۱۵ بررسی و بسته شده اند. در همین زمینه، مایلم نگرانی‌ها و مخالفت شدید ایران را درباره برخی اغراض و نیت‌ها برای تغییر مسیر و بازگشایی مجدد ادعا‌های گذشته که بسته شده اند، به بهانه‌های مختلف، اعلام کنم.
با توجه به ابهامات و نگرانی‌های قانونی فوق الذکر که هنوز نیاز به شفاف سازی بیشتری دارند، ایران معاون پادمان آژانس را برای انجام مباحث بیشتر به تهران و یا برگزاری یک جلسه در وین با هیئت ایرانی در مناسب‌ترین زمان برای آژانس، دعوت کرده است. در همین زمینه، و با توجه به همکاری گسترده میان ایران و آژانس و تعداد قابل توجه فعالیت‌های راستی آزمایی در حال اجراء در ایران، موضع ایران در خصوص چنین موضوع غیر فوری نباید به عنوان "انکار یا رد" خوانده شود.
خانم رئیس،
در حالی که ایران آمادگی خود را برای ادامه رایزنی‌ها با آژانس با هدف رسیدگی به اختلافات موضوعی و حل و فصل هرچه سریعتر مسائل جاری اعلام کرده است، انتشار گزارش فعلی مدیرکل با تأسف و ناامیدی عمیق نگریسته می‌شود. در حالی که گزارش آژانس از اجرای پادمان در سال ۲۰۱۹ در جهان مشکلات مختلفی را در زمینه اجرای پادمان در چندین دولت عضو برشمرده است، این یک تناقض آشکار است که آژانس به گونه‌ای رفتار می‌کند که گویی مسئله دیگری به جز ارائه گزارش در مورد ایران وجود ندارد. ما این رفتار را نه بی طرفانه و نه حرفه ای، بلکه یک استاندارد دوگانه تلقی می‌کنیم.
اگر به تحولات بعد از ماه مارس پیرامون این دو موضوع نگاه شود، واضح است که پیشرفت خوبی حاصل شده، و این ناعادلانه و غیر واقعی است که بگوییم ما هنوز در همان وضعیت قبلی قرار داریم. نیازی به گفتن نیست که ایران آمادگی خود را برای "رسیدگی به درخواست‌های آژانس، همانگونه که در گذشته هم انجام شده است"، حتی قبل از این نشست شورای حکام، در صورتی که دو نگرانی اصلی آن رفع شود، اعلام کرده بود. با این وجود، نادیده گرفتن نگرانی‌های مشروع مطرح شده ایران، ارائه نکردن دلایل متقن و منطقی برای توجیه پذیری چنین درخواست‌های آژانس، و درخواست سیستماتیک و مکانیک (رویه ای) دسترسی توسط آژانس، نباید اتفاق می‌افتاد.
همانطور که هیأت‌های محترم ممکن است به یاد بیاورند، در جلسات توجیهی فنی آژانس اظهار شد که این ادعا‌ها به بیش از ۱۷ سال پیش بر می‌گردند، اثبات نشده اند، از هیچ فوریتی برخوردار نیست و هیچ خطر اشاعه‌ای نیز ندارند. همچنین، مقامات آژانس گفتند یکی از دو مکان مزرعه و دیگری یک بیابان است. احتمالاً ممکن است بپرسید که چرا ایران به طور اتوماتیک دسترسی به این دو مکان را ارائه نمی‌کند تا سیاسی بودن آن‌ها را اثبات کند. پاسخ، واضح است: به عنوان یک موضوع حاکمیتی، هیچ کشوری قلمرو خود را فقط بر اساس ادعا‌های مستمر مطرح شده دشمن خود، به روی بازرسی‌ها باز نمی‌کند، حتی اگر بدیهی باشد که نتیجه، نادرست بودن این ادعا‌ها را ثابت می‌کند. مایلم از کشور‌های عضو بخواهم که خود را جای ما قرار داده و ببینند آیا خودشان حاضرند فقط بر اساس ادعا‌های بی پایه و اساسی که هر از چندگاه دشمنانشان مطرح می‌کنند، با آژانس وارد تعامل شوند؟!

خانم رئیس،
از آنجا که گزارش مدیرکل، همچنین به آزمایش‌های تولید فلز اورانیوم در آزمایشگاه جابربن حیان اشاره می‌کند، مایلم به اطلاع برسانم که آژانس به همه‌ی فعالیت‌های راستی آزمایی مرتبط گذشته، از جمله گزارش قبلی خود تحت عنوان GOV / ۲۰۱۵/۶۸ در مورد ارزیابی مجدد عدم تطبیق‌های احتمالی در این خصوص، کاملاً بی توجه بوده است. این گزارش تأیید می‌کند که: "آژانس در سال ۲۰۱۴ این اطلاعات را دوباره بررسی و ارزیابی کرد که میزان اورانیوم طبیعی درگیر، مرتبط با عدم قطعیت‌های مربوط به حسابرسی مواد هسته‌ای و اندازه گیری‌های مرتبط است. " باید اضافه شود که مواد مرتبط با این پروژه، از زمان نخستین روز راستی آزمایی در سال ۲۰۰۳، تحت مهر و موم آژانس قرار دارد.

خانم رئیس،
اجازه دهید یک بار دیگر تأکید کنم که سطح فعلی همکاری‌های ایران و آژانس مثال زدنی است که برخی از جوانب آن را در این بیانیه توضیح داده ام. این بر عهده همه ماست تا حافظ چنین منبع غرور و افتخاری برای همه، از جمله آژانس و کشور‌های عضو باشیم؛ و ما باید در برابر کسانی که می‌خواهند این دستاورد مهم را به علت امتیازات سیاسی کوتاه بینانه خود نابود کنند، متحد بایستیم. این مسئولیت را فقط ایران نمی‌تواند برعهده بگیرد، و اگر این امر خدشه دار شود، همه ما باید تأثیرات منفی آن را تحمل کنیم. در این چارچوب، صرف اینکه گفته شود مسائل مربوط به پادمان از برجام جداست، کاملاً اشتباه است. فراموش نکنیم که حجم وسیعی از بازرسی‌ها و دسترسی‌های تکمیلی در ایران، در نتیجه اجرای موقت و داوطلبانه پروتکل الحاقی ذیل برجام انجام می‌شود و حتی این دو درخواست دسترسی آژانس نیز به لطف اجرای پروتکل الحاقی صورت گرفته است!

خانم رئیس،

بسیاری از جمله دبیرخانه می‌گویند که احترام به مأموریت آژانس و رژیم پادمان و راستی آزمایی نباید به خطر بیافتد. جمهوری اسلامی ایران نیز کاملاً با این اصل موافق است و معتقد است که دبیرخانه به عنوان متولی اصلی، باید خود را در خط مقدم این پویش از طریق رعایت دقیق مفاد اساسنامه آژانس و موافقتنامه پادمان قرار دهد. "احترام" و "اعتماد" در طول زمان ایجاد می‌شوند، اما می‌توانند در عرض چند ثانیه در هم شکسته و از بین بروند. جمهوری اسلامی ایران مایل است مجدداً اعتقاد خود را مبنی بر اینکه اجرای فعالیت‌های راستی آزمایی نیازمند همکاری با حسن نیت دو طرف است، تکرار کند. با توجه به این موضوع، ایران قویا از دبیرخانه و اعضای آژانس می‌خواهد تا در برخورد با این موضوع، تدبیر و هوشیاری نشان دهند و از ورود به فرآیند‌ها و رهیافت‌های عجولانه پرهیز کنند. هرگونه رویکرد سیاسی یا تصمیم از طریق سوء استفاده از شورای حکام، مطمئناً سطح فعلی همکاری ایران و آژانس را تضعیف خواهد کرد، و مسئولیت و عواقب آن نیز بر عهده حامیان آن خواهد بود.
در این چارچوب، از آژانس خواسته می‌شود تا مأموریت خود را بطور حرفه ای، مستقل و بی طرفانه اجراء کند. هر گونه فشار یا دخالت در فعالیت‌های آژانس، بویژه فرایند راستی آزمائی با هدف پیگیری دستور کار سیاسی، کارآمدی و اعتبار آژانس را به خطر می‌اندازد، کاملا غیرسازنده است، و باید تقبیح و رد شود.