تجارت سیاه قلب کهگیلویه و بویراحمد را نشانه گرفت

کوره های زغال به جهنمی برای جنگلهای کهگیلویه و بویراحمد تبدیل شده اند.

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز کهگیلویه و بویراحمد، کلمه زغال همیشه برایم سختی و مشقت را تداعی می‌کرد، بچه که بودم وقتی اسم زغال می‌آوردند به یاد کارگران معدن‌های زغال سنگ در فیلم‌های تلویزیونی می‌افتادم کارگرانی رنجور که با چهره‌هایی سیاه سوخته در حال کندن زمین بودند. یا وقتی اسم زغال‌چوب می‌آمد یاد چاه‌های پر دود که چند نفر خسته و به هم ریخته در حال تولید زغال بودند، حتی آن روز‌ها نمی‌دانستم "زغال" بنویسم یا "ذغال" که در فرهنگ معین و دهخدا هم بر سرچگونه نوشتنش اختلاف بود. هرچه بود اسم زغال هیچوقت همراه با آرامش نبود، اما این روز‌ها برخی با آرامش کامل برای دستیابی به پول بیشتر به خرید و فروش چوب برای تولید زغال اقدام می‌کنند.

خواب آرام جنگل‌ها فقط با کابوس تبر آشفته نمی‌شود، بلکه سوداگران زغال نیز با ساخت کوره‌ها در دل اراضی جنگلی، دست و پای درختان را مثله کرده و در قلمرو آن‌ها آتش ناامنی می‌افروزند.
کوره‌های زغال در استان‌های همجوار جهنم جنگل‌های زاگرس به ویژه کهگیلویه و بویراحمد است.

اما ماجرای این زغال!
آری جنگل‌های زاگرس برای تولید و تجارت زغال و به خاطر مشتی اسکناس خاکستر می‌شوند، در میان همه اتفاقات بد محیط‌زیستی که این روز‌ها سرتیتر رسانه‌های داخلی و خارجی است، حال ناخوش جنگل‌های زاگرس بیش از هر موضوعی، نگاه‌ها را به سوی خود جلب کرده است. انگار رنج عروس جنگل‌های زاگرس تمامی ندارد. یک روز قهر طبیعت مایه عذابشان است و روزی دیگر دستان بی‌مهر آدمی مایه رنج‌شان. گاهی آتش سهل‌انگاری به دامن‌شان می‌افتد، گاهی آفت‌ها و ریزگرد‌ها نفس‌شان را بند می‌آورد و گاهی تشنگی امان‌شان را می‌برد. آن‌هایی هم که از مهلکه جان سالم به در می‌برند زیر تیغ تیز سودجویان سرشان می‌رود تا زغال بساط قلیان و کباب مردم به راه باشد.

هر ماه آماری از تجارت سیاه زغال در جنگل‌های زاگرس مطرح می‌شود و این زاگرس است و بلوط هایش که در هیاهوی آتش و دود استخوانشان سیاه شده و هر روز مرگشان را به چشم می‌بینند. قطع و قلع و قمع درختان جنگل‌های کهگیلویه و بویراحمد پیشینه دیرینه دارد و تن بلوط‌ها با زخم تبر بیگانه نیست، اما این روز‌ها با پیشرفت تکنولوژی اره‌های برقی وارد میدان شده اند و اره بدستان شب‌ها و روز‌ها در حال سلاخی درختان هستند و چوب آن‌ها را یا خود می‌سوزانند و زغال می‌کنند.
مسلم عارف پور از فعالان محیط زیست استان، جنگل‌های زاگرس و درختان بلوط را به کودکان یتیم بدون دلسوز تشبیه می‌کند که از همه لگد می‌خورند و می‌گوید: افزون بر آتش سوزی‌های گسترده که به صورت عمدی یا سهوی در این روز‌ها دامن جنگل‌های کهگیلویه و بویراحمد را گرفته است فعالیت کارخانه‌های زغال‌گیری در این مناطق با هدف تهیه زعال زخم دیگری بر پیکر بی‌جان طبیعت این مناطق است.

آری سودجویان بی یا با بهانه بلوط‌ها را می‌خشکانند، حتی جایی دیدم که پای بلوط‌ها گازوییل و نفت می‌ریختند تا درخت اندک اندک بی رمق و خشک شود و بعد این اراضی کشاورزی بودند و تجار زغال که روی جنازه‌های زخمی بلوط‌ها پایکوبی می‌کردند و فتح جدیدشان را به جشن می‌نشستند. درختانی که از جدال با ریزگرد‌ها و خشکسالی جان به در برده اند یا در نبرد با آتش و تولید زغال جان می‌سپارند و یا در زیر چرخ‌های توسعه کشاورزی غیراصولی جان می‌دهند، این روایت تلخ زاگرس است که جز زیبایی و نعمت به ما نبخشید و جز بی مهری و خسارت چیزی ندید.

کهگیلویه و بویراحمد در مرکز زاگرس
استان کهگیلویه و بویراحمد دارای یک میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار جنگل با ۳۱۲ هزار و ۵۰۰ هکتار منطقه حفاظت شده و موقعیت اکولوژیکی و توپوگرافی خاص خود دارای پوشش گیاهی، جانوری و منابع حیاتی متنوعی است به گونه‌ای که افزون بر ۲۰ درصد پوشش جنگلی زاگرس و حدود ۴۰ درصد گونه‌های دارویی کشور را در خود جای داده است.

ذغال بلوط موجود است!
سعید عباسی خبرنگار صدا و سیمای مرکز کهگیلویه و بویراحمد می‌گوید: تخریب جنگل‌های بلوط کهگیلویه و بویراحمد برای تبدیل به زغال چالشی است که هر روز عمق آن بیشتر می‌شود به طوریکه به راحتی در برخی مناطق شهر می‌توان تابلو‌هایی را دید که روی آن نوشته شده است: “زغال بلوط موجود است! و کمتر سوپر مارکتی را در شهر‌های استان می‌توانی پیدا کنی که زغال بلوط محلی نداشته باشد.
وی افزود: بار‌ها این موضوع در رسانه‌های مختلف مطرح شد و در گزارش‌های متعددی به تبعات به این اقدام و بی توجهی برخی از افراد ناآگاه پرداخته شد، ولی چه سود که گویا این مسیر تخریب را پایانی نیست.
البته برخی زغالگیران می‌گویند که جنگل به آن‌ها اجاره داده می‌شود تا درختان خشک را تبدیل به زغال کنند. البته این ادعا توسط مسئولان دولتی رد می‌شود.

زغال فروشان مجموعه‌ای از افراد بدون صنف هستند
تعداد سفره‌خانه‌های سنتی که از زغال برای طبخ غذا و چای استفاده می‌کنند و مراکز عرضه قلیان در همه محله‌های شهر‌های یاسوج، دوگنبدان، دهدشت و شهرستان‌های کشور رو به افزایش است، اما تأمین‌کننده این زغال، مجموعه‌ای از افراد هستند که صنف ندارند.
مسئولان از ظرفیت‌های قانونی برای برخورد با متخلفان استفاده کنند
یک فعال و کارشناس محیط زیست در این رابطه با یادآوری اینکه در سال حدود ۶۰ هزار هکتار جنگل در محدوده زاگرس نابود می‌شود می‌گوید: در استان کهگیلویه و بویراحمد یک میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار جنگل وجود دارد که با احتساب یک درصد نابودی، سالانه حدود ده هزار هکتار از جنگل‌های این استان به دست مردم از بین می‌رود.

باقر فتحی جامعه شناس معتقد است که در سال‌های اخیر بخش زیادی از جنگل‌های بلوط بر اثر تبدیل شدن به زغال از بین رفته اند، و خواستار استفاده از ظرفیت‌های در نظر گرفته شده در قانون برای برخورد با متخلفان است.
وی می‌گوید که بر اساس مواد ۴۲ و ۴۸ قانون حفاظت از جنگل‌ها و مراتع تهیه، حمل و نقل و استفاده از درختان برای ساخت زغال ممنوع بوده و باید بر اساس قانون با متخلفان برخورد لازم صورت گیرد.

طبق قانون، مأموران یگان حفاظت سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور اگر کوره‌ای داخل جنگل ببینند، آن را تخریب می‌کنند بنابراین کوره‌های زغال به حاشیه جنگل و داخل اراضی کشاورزی رانده شده‌اند. به همین دلیل پیداکردن کوره‌های تولید زغال کار دشواری نیست. بوی سوختن چوب، تا کیلومتر‌ها دورتر از این کوره‌ها به مشام می‌رسد. کافی است رد بوی چوب سوخته را تعقیب کنید تا به یکی از کوره‌هایی که برای تفنن شهرنشینان زغال تولید می‌کند، برسید.

به دلیل مشکلات اقتصادی با سودجویان یا کوره داران زغال همکاری می‌کنیم.
م. ح راننده خودروی پژوه ۴۰۵ اهل شهر یاسوج می‌گوید: متاهل هستم و دو فرزند دارم، قبلا با خودرو مسافر کشی می‌کردم و خرج خانواده خود را تامین می‌کردم، اما از وقتی بنزین سهمیه‌ای و گران شد کارکردن با خودرو مقرورن به صرفه نیست و من هم مجبورم به هر طریقی خرج خانواده ام را تامین کنم.
وی ادامه می‌دهد: صندلی‌های خودرو را تخلیه می‌کنم و جای صندلی‌ها و صندوق عقب چوب‌هایی که از قبل به انده‌ای ۲۰ سانتی متری بریده شدند را قرار می‌دهم هر بار که چوب به منطقه تشان در بهبهان حمل کنم حدود ۸۰۰ تا یک میلیون تومان کرایه می‌گیرم.
یکی از هالی روستای پنبه زار در بویراحمد هم می‌گوید: شبانه حدود یکصد اصله درخت در حاشیه این روستا قطع شد و معلوم نیست به کجا منتقل شدند و قطعا فرد یا افرادی در این روستا با قاچاقچیان همدستی می‌کنند.

مشهدی اسکندر درفش دیگر روستایی که شغل او دامداری است و از قطع درختان جنگل‌ها بسیار ناراحت است می‌گوید: بسیاری از روستائیان در خانه‌های خود زغال تولید می‌کنند و وقتی خویشاوندانشان از شهر‌ها برای دیدن آن‌ها می‌آیند یک یا دو گونی زغال به آن‌ها سوغات می‌دهند.
وی با بیان اینکه در ماه‌های اخیر کرونا برخی را از کار بیکار و خانه نشین کرده است ادامه می‌دهد: برخی به بهانه اینکه باید مایحتاج خانواده خود را تامین کنند روی به قطع درختان و فروش آن به دلالان تولید زغال می‌آورند که مسئولان باید در این زمینه چاره اندیشی کنند.

سودجویان زغال عامل آتش سوزی‌های مناطق گرمسیری استان
روسیاهی زغال سازان در جنگل‌ها

مدیرکل اسبق بحران استانداری کهگیلویه وبویراحمد درخصوص آتش سوزی‌ها گفت: سودجویان زغال که تعدادشان زیاد است عامل آتش سوزی‌های مناطق گرمسیری این استان به ویژه کوه حاتم شهرستان بهمئی بودند.
سیدخدادوست موسوی افزود: با بررسی‌های انجام شده مشخص شد که پای سودجویان زغال در بروز برخی از آتش سوزی‌ها در میان بوده، زیرا افراد سودجو وفرصت طلب که به نظر می‌رسد دارای کوره زغال در مناطقی از شهرستان بهمئی و شهرستان بهبهان هستند، ظرف سال‌های گذشته تاکنون و به گفته مسئولان امر افزون بر ده‌ها هزار اصله درخت بلوط و جنگل‌های این استان را با هدف تهیه زغال قطع کرده‌اند.

مقصد بخش عظیمی از چوب‌های قاچاق کوره‌های تشان بهبهان است
افزایش روز افزون قطع درختان در جنگل‌های استان به ویژه در شهرستان‌های بویراحمد و دنا موجب شد تا این مهم را به صورت چراغ خاموش در دستور کار قرار دهیم، به همین دلیل شبانه رَد یکی از خودرو‌های شوتی چوب را زدیم و پس از شش ساعت متوجه شدیم مقصد این خودرو کوره‌های زغال منطقه تشان در بهبهان است. این خودرو شبانه بعد از خروج از یاسوج، مسیر جاده سادات که فاقد ایست و بازرسی و پلیس راه است را در پیش گرفت و وارد دهدشت مرکز شهرستان کهگیلویه شد سپس شهر سوق و لنده و بهمئی را انتخاب کرد (این مسیر کاملا برای آن‌ها امن است خیلی کم مشکلی برایشان پیش می‌آید به ویژه اگر شبانه مسیر را بپیماند) سپس به سمت منطقه تشان در بهمئی حرکت کرد، تشان در حوزه استحفاضی استان خوزستان و در همجواری شهرستان بهمئی از توابع کهگیلویه و بویراحمد قرار دارد.

برای پیدا کردن کوره‌های زغال در تشان کار سختی نداشتیم، زیرا از چند کیلومتری بوی سوختن و دود چوب‌ها در آسمان مشخص بود. وقتی به آنجا رسیدیم متوجه شدیم این جا زن، مرد، بزرگ و کوچک به کار زغال گیری مشغول هستند، به دلیل حساسیت بالا به عنوان خریدار زغال به این کوره‌ها مراجعه کردیم، کارگران کوره‌های زغال‌گیری با دستانی که مثل زغال سیاه شده لابه‌لای چوب‌هایی که روزگاری سبز بودند، حرکت می‌کنند و به‌سرعت زغال‌های خارج‌شده از کوره را الک می‌کنند. زغال‌ها پس از خاک‌گیری، بسته‌بندی و به بازار مصرف ارسال می‌شوند. سوال کردیم هر گونی را چقدر می‌فروشی که جواب داد هر گونی زغال حدود یک صد هزار تومان به فروش می‌رسد.

وی اضافه کرد: زغال‌ها را به شهرستان‌های گناوه، دیلم، بوشهر، هندیجان، ماشهر و برخی شهر‌های دیگر می‌فرستیم حالا ممکن است از آنجا به خارج از کشور هم صادر شود و بخشی هم به استان‌های فارس و اصفهان و خوزستان ارسال می‌شوند.
از آنجا که در این منطقه کمتر درخت دیده می‌شود سوال کردم که این همه چوب را از کجا تامین می‌کنید؟ در جواب گفت: همه این چوب‌ها از جنگل‌های کهگیلویه و بویراحمد تامین می‌شود.
دیگر کوره دار هم کار خود را خلاف قانون می‌داند و می‌گوید: نه تنها منابع طبعی بلکه نیروی انتظامی هم نمی‌تواند به این منطقه وارد شود و برای ما مزاحمت ایجاد کند.

جلالی مدیر منابع طبیعی شهرستان بهبهان از توابع استان خوزستان هم گفت: در روز‌های گذشته حدود ده تن چوب از قاچاقچیان کشف و ضبط کردیم که عمده این چوب‌ها از جنگل‌های کهگیلویه و بویراحمد تامین و قصد داشتند آن‌ها را به کوره‌های تشان انتقال دهند.
جلالی با بیان اینکه برخورد با تولید کنندگان زغال در تشان بسیار خطرناک و سخت است و از عهده منابع طبیعی به تنهایی بر نمی‌آید گفت: امرار و معاش این مناطق با تولید زغال است به همین دلیل آن‌ها ممکن است عکس العمل‌های خطرناکی که منجر به درگیری و زد و خورد شود از خود بروز دهند به همین دلیل باید راهکاری اساسی برای مقابله با آن‌ها پیدا کنیم.

مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد هم گفت: ما تاکنون برای امحا کوره‌های تشان نتوانستیم کاری از پیش ببریم چرا که در حوزه استحفاظی استان کهگیلویه و بویراحمد نیست.
حکمتیان افزود: بیش از ۹۰ درصد از روستا‌های استان در مناطق جنگلی واقع شده است به همین دلیل خیلی از روستائیان در خانه هایشان کوره‌های تولید زغال دارند و به تولید زغال روی می‌آورند.

تخریب ۲۲۸ کوره زغال در یک سال گذشته در کهگیلویه و بویراحمد
مدیرکل منابع طبیعی استان می‌گوید: در یک سال گذشته ۲۲۸ کوره زغال گیری در کهگیلویه و بویراحمد کشف و تخریب شد و ۱۷۴ پرونده قطع درختان که در مجموع هزار دویست اصله درخت را قطع کردند به دادگستری‌ها معرفی شدند.
حکمتیان مدیر کل منابع طبیعی استان افزود: طی این مدت ۱۴۲ دستگاه خودرو حمل چوب توقیف و ۷۸ متر مکعب چوب و هفت هزار ۲۹۹ کیلو زغال کشف شد.
سعید مرتضی پور فعال محیط زیست می‌گوید: فعالیت کارخانه و کوره داران تولید زغال به حدی شدید است که ما به آتش‌سوزی راضی شده‌ایم، چرا که هنگام آتش‌سوزی‌های سهوی که اغلب به‌خاطر خطای انسانی رخ می‌دهد حداقل کسی برای خاموش کردن آتش در مقابل مردم قدعلم نمی‌کند و اغلب مردم نیز برای خاموش کردن شراره‌های آتش و نجات بلوط‌ستان بسیج می‌شوند. اما فعالیت کوره‌های زغال، سودجویان را در مقابل فعالان محیط‌زیست قرار می‌دهد. به نحوی که برخی اوقات این تقابل حتی به زد و خورد و مصدومیت افراد از هر دو طیف نیز منجر می‌شود.

لازم به ذکر است که اغلب قاچاقچیان زغال افرادی مسلح هستند، تیم گشت و مراقبت دارند، دیده‌بانی می‌کنند و به لحاظ امکانات، تجهیزات و به‌ویژه در دستیابی به اطلاعات معمولا از نهاد‌های دخیل در این موضوع بسیار جلوتر هستند.
آری کیفیت و بازار خوب زغال بلوط سودجویان را به طمع انداخته است به طوری که آنان برای رسیدن به اهداف خود از انجام هیچ کاری ابایی ندارند. همین چند وقت پیش سودجویان زغال بعد از زخمی کردن یکی از قرق بانان منابع طبیعی استان، پا به فرار گذاشتند. اگر راننده نبود معلوم نبود قرق‌بان زنده می‌ماند تا راز مظلومیت بلوط‌های بی‌دفاع را بازگو کند.

جرائم و احکام صادره در خصوص قاچاق چوب بازدارنده است!
روسیاهی زغال سازان در جنگل‌ها

حکمتیان مدیرکل منابع طبیعی استان با اشاره به این اینکه جریمه‌های قاچاقچیان ناچیز بوده و بازدارنده نیست گفت: بر حسب وزن هر کیلو چوب ۱۵ هزار تومان و هر کیلو زغال ۳۰ هزار تومان جریمه دارد.
وی افزود:بخش زیادی از قلع و قمع درختان به دلیل کمبود محیط بان است، زیرا که در مجموع ۷۰ محیط بان از حدود یک میلیون و ۲۰۰ هکتار جنگل‌های استان محافظت می‌کنند این در حالی است که سرانه حفاظت از جنگل در کشور حدود شش هزار هکتار است این در حالی است که در کهگیلویه و بویراحمد ۲۰ هزار هکتار است.

دادگستری کهگیلویه و بویراحمد پای کار است
اگر چه معاون پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان معتقد است مهمترین علت قطع درختان در سال‌های گذشته وضعیت ضعیف اقتصادی مردم این مناطق است، اما بسیاری از فعالان و دوستداران محیط زیست بیکاری و بی‌پولی مردمان زاگرس‌نشین را دلیل افتادن آتش بر جان بلوط‌ستان می‌دانند و می‌گویند: برخی از مردم همجوار با جنگل‌های بلوط برای تهیه معاش خود ناچار جنگل را با هدف تهیه زغال به آتش می‌کشند. اما برخی دیگر معتقدند تولید زغال در زاگرس تجارت شده است و بخش بسیار کمی از این افراد انسان‌های نیازمندند و افراد سودجو برای مشتی اسکناس چنگ بر گلوی بلوط‌ها گذاشته و نفس آنان را به شماره انداخته‌اند.
حسنی معاون پیشگیری از وقوع جرم دادگستری با بیان اینکه کوره‌های زغال در خوزستان، فارس و اصفهان منشاء تولید زغال هستند گفت:، چون این کوره‌ها خارج از حوزه قضایی ما هستند مکاتباتی با مسئولان قضایی این استان‌ها برای بررسی انجام گرفته است.
وی کوهستانی بودن بافت جغرافیایی استان و حرفه‌ای بودن افراد قاچاقچی را از دیگر معضلات مقابله با سودجویان عنوان کرد.

منابع طبیعی در کلام وحی
در آیه ۱۳ سوره جاثیه قرآن کریم آمده است: وَسَخَّرَ لَکُمْ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ جَمِیعًا مِنْهُ ج إِنَّ فِی ذَٰلِکَ لَآیَاتٍ لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ
و خداوند همه آنچه را در آسمان‌ها و زمین است برای شما مسخّر و رام کرد؛ بی تردید در این امور برای مردمی که می‌اندیشند، نشانه‌هایی بر ربوبیت، حکمت و قدرت خدا ست.
با استناد به این آیه شریفه و نص صریح قانون بر رسالت عموم مردم در حفاظت طبیعت، باید نگاهی توأم با مهر به مواهب طبیعی داشته باشیم و سینه جنگل‌ها را از دود کوره‌های زغال پاک سازیم تا ریه‌های زمین، امکان تولید هوای پاک و فرحبخش را برای تنفس ما و آیندگان داشته باشند.

نویسنده : مهرداد بینا