علل افزایش مطالبات معوق در شبکه بانکی

به گزارش واحد مرکزی خبر، ولی‌اله سیف افزود: ضعف در نظارت‌ های درون سازمانی و کنترل‌های داخلی کارا و کافی در مورد عملیات داخلی بانکها برای اطمینان از کفایت بررسی‌ها ، قبل از پرداخت تسهیلات و عدم ایجاد اطمینان کافی نسبت به بازگشت تسهیلات اعطایی از علل افزایش مطالبات معوق در شبکه بانکی ماست.
رئیس کل بانک مرکزی گفت: نسبت مطالبات معوق به کل مطالبات یکی از معیارهای سنجش سلامت بانک است و در نظام بانکی بین‌الملل این نسبت قاعدتاً به 2 تا 5 درصد می رسد.
ولی‌اله سیف گفت : اما در کشور ما تاسفانه این نسبت در بهمن 1392 به 15و ششدهم درصد رسیده است که به هیچ‌وجه قابل پذیرش نیست و باید تمامی عوامل را برای متعادل‌کردن این نسبت بکار بگیریم.
سیف تصریح کرد : یکی از شاخص های ارزیابی عملکرد مدیریت در هر بانک میزان تاثیر گذاری و حساسیت مدیریت در ارتقاء کیفیت مطالبات است که با روند نسبت مطالبات غیر جاری به کل مطالبات محاسبه می شود.
وی در تشریح علل بالابودن این نسبت گفت : ضعف در نظارت‌ های درون سازمانی و کنترل‌های داخلی کارا و کافی در مورد عملیات داخلی بانکها برای اطمینان از کفایت بررسی‌ها ، قبل از پرداخت تسهیلات وعدم ایجاد اطمینان کافی نسبت به بازگشت تسهیلات اعطایی از علل افزایش مطالبات معوق در شبکه بانکی ماست.
سیف ادامه داد: به عبارت دیگر در نظام های کنترل داخلی بانکها نقش واحدهای اجرایی در مورد کسب اطمینان نسبت به سوددهی فعالیت، اهلیت تسهیلات گیرنده، نوع وثایق مربوط به تسهیلات اعطایی، مراقبت از تسهیلات و نظارت مستمر بر فعالیت تسهیلات گیرنده، نقش بسیار جدی در کاهش مطالبات معوق دارد.
وی گفت: به این ترتیب بانک می‌تواند از وقوع بحران و نارسایی‌های عمیق احتمالی در عملیات بازرگانی یا تولیدی تسهیلات گیرنده به ویژه در محدوده‌های نزدیک به سررسید مطالبات مطلع می شود و اقدامات لازم را برای جلوگیری از هر گونه وقفه در وصول مطالبات انجام دهد. علاوه بر این چنین نظارت‌هایی می‌تواند به درک و شناخت عمیق بانک از نوع فعالیت‌های مشتری و مسائل و دغدغه‌های جاری او کمک کند
تا با ارائه راهکارهای مالی در قالب مشاوره مالی از معوق‌شدن تسهیلات تا حدود زیادی جلوگیری بعمل آورد.
رئیس کل بانک مرکزی افزود: انصاف این است که بانکهای ما در این باره ضعیف عمل می‌کند و باید خود را برای ایفای چنین نقش‌هایی تجهیز کند.
رئیس شورای پول و اعتبار در توضیح برخی اقدامات مرسوم در بانک های جهان گفت: در صورت عدم وصول مطالبات، نوع مراجعه به مشتری و اقدامات فنی در پرونده تسهیلات مهم است. بانکهای پیشرفته دنیا در چنین مواقعی تلاش می‌کند در مذاکره با مشتری، راهکارهای برون‌رفت از مشکلات را برای او ترسیم کند تا امکان بازپرداخت تسهیلات فراهم شود.
بدیهی است چنین اقداماتی از مزمن‌شدن تسهیلات معوق به نام مشتری و پیامدهای سنگین آن برای او جلوگیری می‌کند.
سیف در تشریح یکی دیگر از علل افزایش مطالبات معوق بانکی به تسهیلات تکلیفی اشاره کرد و گفت: حجم بسیار بالای تسهیلات تکلیفی در سال‌های متمادی یکی دیگر از علل بالارفتن مانده مطالبات معوق بانکی است چرا که بانکها معمولا ناگزیر می شود این تسهیلات را بدون اعمال روش‌های معمول در بررسی اهلیت متقاضیان، بررسی‌های کارشناسی و مطالعات مالی و اقتصادی پروژه‌ها، پرداخت کند.
طرح‌هایی هم که از این تسهیلات استفاده نموده است ، در خیلی از موارد از توجیه های لازم مالی و اقتصادی برخوردار
نبوده و به بهره برداری نرسیده است. ، بنابراین بازپرداخت تسهیلات مذکور با توجه به عدم بازدهی پروژه ناممکن شده
و نتیجه آن افزایش مطالبات معوق بانکها است.
رئیس کل بانک مرکزی اختلالات مالی بوجود آمده از ناحیه تحریم‌ها برای برخی تسهیلات‌گیرندگان را عامل دیگر افزایش مطالبات معوق دانست و گفت: عده‌ای از مشتریان خوش‌حساب بانکها در سال‌های اخیر تحت تاثیر اختلالاتی که در نتیجه تحریم‌ در مورد تبادل مالی برای آنان بوجود آمده، از بازپرداخت تسهیلات بازماندند. در نتیجه امکان بازپرداخت بدهی خود را نداشتند و مانده مذکور به سرفصل معوق منتقل شد. این انتقال هم باعث شد نامشان به فهرست بدهکاران غیرجاری بانکها اضافه شود و به این ترتیب سایر عملیات بانکی آنان هم تحت تاثیر قرار گرفت.
وی افزود: در چنین شرایطی بانکها با مشاهده نخستین نشانه‌های بروز مشکل تسهیلات گیرنده، باید راهکارهایی را برای اصلاح وضع موجود و بازنگری در تجدید ساختاربخشی که درگیر بحران شده است، انجام دهد.
سیف گفت : از سوی دیگر اقدامات بموقع مشتری نیز که نشان‌دهنده پایبندی او به بازپرداخت تسهیلات است باید دنبال شود.
رئیس کل بانک مرکزی با اشاره به کندی انجام مراحل تشریفات قضایی در محاکم برای استفاده از وثائق در وصول مطالبات غیر جاری گفت : فرایند حاکم بر روند صدور حکم در محاکم قضایی ، وصول مطالبات معوق را بسیار کند می‌کند. البته این امر با عنایت به موافقت ریاست محترم قوه قضائیه مبنی بر تشکیل دادگاه های تخصصی می تواندسرعت لازم را در تسویه و کاهش مطالبات غیر جاری بانک ها ایجاد کند. عامل دیگری که موجب کندی در تسویه و کاهش مطالبات غیرجاری بانکها می شود نوعی برخورد تکلیفی و دستوری با بانک هاست.
رئیس بانک مرکزی اظهار داشت : به عنوان مثال می‌توان به الزامات بودجه‌ای سال‌های اخیر اشاره کرد که بر مبنای آن، بانکها موظف شده بود، بخشی از مطالبات معوق را تقسیط و استمهال کند اما ناهمخوانی این رویکرد دستوری با نیازهای  اقتصادی کشور و شرایط مشتریان و خود بانکها در عمل این روند را به شکست رساند. چنانکه بنابر آمار موجود 54 درصد مطالبات غیرجاری که براساس قوانین بودجه در سه سال اخیر دوباره تقسیط شده یا مهلت گرفته بود، دوباره به سرفصل مطالبات معوق بازگشته‌ است.
سیف اضافه کرد: عدم وصول طلب برخی از پیمانکاران بخش غیردولتی از دولت و نوسان های شدید بازار ارز در سال‌های گذشته را نیز باید به مجموعه علل افزایش نسبت تسهیلات غیرجاری افزود، چرا که تعداد عمده ای از بدهکاران شبکه بانکی در واقع پیمانکاران طلبکار از دولت هستند که در سال‌های گذشته به علل مختلف، موفق به دریافت طلب‌های خود از دولت نشده‌اند و به همین خاطر نیز نتوانسته‌اند، بدهی‌های بانکی خود را بپردازند. خوشبختانه در اواخر سال گذشته اقدامات خوبی برای پرداخت طلب این پیمانکاران از دولت انجام گرفت و بخشی از این مطالبات تصفیه شد و
امیدواریم نتیجه این اتفاق را امسال در کاهش مطالبات معوق مشاهده کنیم.
رئیس شورای پول و اعتبار با انتقاد از غیرکارشناسی بودن برخی مطالب که از افزایش میزان مطالبات معوق در ماه‌های آغازین فعالیت دولت یازدهم خبر می‌دهد، گفت: اساسا باید متوجه باشیم که ایجاد حساسیت‌های بیش از اندازه نسبت به مقدار مطالبات معوق ، احتمال پیدایش انحراف در مسیر شناسایی دقیق مطالبات، ریشه‌های افزایش آنها و روش‌های منطقی کاهش این مطالبات را بالا می‌برد.گرچه باید اضافه
شود که مطالبات معوق عمدتاً انعکاسی از تسهیلات اعطائی دوره های گذشته است.
وی افزود: بر کارشناسان و آگاهان پوشیده نیست که مطالبات معوق، مقوله‌ای نیست که یک شبه و چند ماهه بوجود بیاید. تسهیلاتی که اکنون به سرفصل غیرجاری منتقل شده، حداقل چندین ماه قبل وارد فاز تعویق شده و اساسا مدت‌ها قبل پرداخت شده و در زمان پرداخت تسهیلات توانائی گیرنده تسهیلات به صورت صحیح بررسی نشده که اکنون معوق شده است. طرح مطالبی از قبیل اینکه مطالبات معوق در دولت یازدهم افزایش یافته، نشانه سیاسی‌شدن مقولاتی کاملا تخصصی است که پرداختن به آنها باید در حیطه افراد کارشناس و متخصص باشد.